બ્લોટિંગ પેપર અને ડકબૅક : સૌરભ શાહ

(લાઉડમાઉથ, અર્ધસાપ્તાહિક પૂર્તિ, ‘સંદેશ’, બુધવાર, 26 ઑગસ્ટ 2020)

ગાલિબના એક શેરનો મિસરા છે: બાઝીચા-એ-અતફાલ હૈ દુનિયા મેરે આગે. આ દુનિયા મને બાળકોને રમવાના મેદાન જેવી ભાસે છે.

દુનિયાને, તમારી આસપાસના જગતને તમે ખૂબ ગંભીરતાથી લેતા થઈ જાઓ છો ત્યારે તમારી અંદર રહેલી માસૂમિયત, તમારી નિર્દોષતા તમે ગુમાવી બેસો છો. પરિણામ શું આવે છે એનું? તદ્દન નહીં જેવી બાબતોમાં તમે તમારી જાતને વેરવિખેર થઈ જતી જુઓ છો અને ખરેખર ગંભીર એવી સમસ્યાઓનો ઉકેલ મેળવવાને બદલે તમે એ સમસ્યામાં જ ગૂંચવાયેલા રહો છો.

માસૂમિયત અને નાદાનિયત વચ્ચે જમીન-આસમાનનો ફરક છે. માણસે પોતાની વૈચારિક તેમ જ વ્યવહારિક પુખ્તતા-મૅચ્યોરિટી માટે પોતાનું હળવાફૂલપણું ગુમાવી દેવાની જરૂર નથી. વ્યક્તિત્વને ભારેખમ બનાવી દેવાથી માણસ પોતાની જાતને જ ડુબાડી દે છે. આંખ સામે જે કંઈ થઈ રહ્યું છે એ બધું જ બચ્ચાના ખેલ સમાન છે. રમત પૂરી થઈ જતાં, અત્યાર સુધી ચોરપોલીસ રમી રહેલાં બાળકો ફરી ભેગાં મળીને પોતપોતાના ઘરે જતાં રહેવાનાં છે. કોઈ કોઈની સાથે કાયમી ચોર તરીકે વર્તવાનું નથી. તમે આ રમતમાં કેવી રીતે ભાગ લો છો એ જ મહત્ત્વનું છે. બાળકોની રમતો તમને શીખવાડે છે કે દુનિયામાં કશું કાયમી નથી.

ખરાબ દુનિયામાં રહીને માણસ પોતે પણ પોતાના અંત:સત્વને એવું જ ખરાબ બનવા દે તો પછી એવી પરિસ્થિતિમાંથી ઊગરવાની કોઈ શક્યતા બચતી જ નથી.

કુતૂહલ અને દોષરહિતતા બાળકોનો પાયાનો સ્વભાવ છે. એમના મૂળભૂત વ્યક્તિત્વ પર અન્ય રંગ ચડ્યા નથી હોતા. મોટા થતાં સુધીમાં, દુનિયાની દૃષ્ટિએ સમજણા થઈ ગયા પછી, ખૂબ બધાં આવરણો એમના આ મૂળભૂત વ્યક્ત્વિને ઢાંકી દે છે. દુનિયાને જો બાઝી ચા-એ-અતફાલ તરીકે જોવાની દૃષ્ટિ કેળવવી હોય તો આ બધાં આવરણોને એક પછી એક દૂર કરવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરવી પડે. એ જેટલી જલદી શરૂ થાય એટલું સારું. આસપાસની વિષમતાઓ, બીજાઓમાં રહેલી અટપટી અને અકળાવનારી વર્તણૂકો તથા જિંદગીના પ્રવાસમાં રોજિંદી બની ગયેલી તડકીછાંયડીઓ તરફ તટસ્થ રહેવાનો એક જ ઈલાજ છે – તમારે તમારી પોતાની વિષમતાઓને દૂર કરતાં જવું. માણસ અંદરથી જેટલો સરળ બને છે એટલો જ એ બહારથી મજબૂત અને અભેદ્ય બનતો જાય છે.

ખરાબ દુનિયામાં રહીને માણસ પોતે પણ પોતાના અંત:સત્વને એવું જ ખરાબ બનવા દે તો પછી એવી પરિસ્થિતિમાંથી ઊગરવાની કોઈ શક્યતા બચતી જ નથી. દુનિયાને તમે બદલી શકતા નથી અને તમે પોતે પણ બદલાવા નથી માગતા કે દુનિયા જેવા થઈ જવા નથી માગતા. આટલું સ્વીકારી લીધા પછી પણ એક હકીકત તો રહે છે જ કે તમારે આ જ દુનિયામાં રહેવાનું છે, આ જ લોકો તમારી આસપાસ હશે એવા વાતાવરણમાં રહેવાનું છે. અભેદ્ય અને મજબૂત કવચની જરૂર અહીં પડવાની. બ્લૉટિંગ પેપર જેવું વર્તન રાખવાથી બહારની બધી જ ખરાબીઓ માણસના વ્યક્તિત્વમાં શોષાતી રહેવાની. ડકબૅક (બતકની પીઠ) બની જવાથી કશું જ શોષાતું નથી. સ્પર્શીને તરત વહી જવાની એ ગંદકી. સતત કાવાદાવાઓમાં રાચતી વ્યક્તિ કે હંમેશાં સાચાનું જુઠ્ઠું અને જુઠ્ઠાનું સાચું કરનારી વ્યક્તિ હંમેશાં અંદરખાનેથી ગભરાયેલી હોવાની. અભેદ્ય કવચ નિર્ભયતાની નીપજ છે, એ નિર્ભયતા જેનો જન્મ આંતરિક સરળતામાંથી થયેલો હોય છે.

બાળકોમાં આવી સરળતા સાહજિક હોય છે. માટે જ મોટાઓ કરતાં તેઓ વધારે સાહસિક સ્વભાવના હોય છે. માટે જ મોટાઓ જ્યારે એમને વારંવાર ટોક્યા કરે છે કે આમ ન થાય અને આમ જ થાય, ત્યારે તેઓ સામો પડકાર ફેંકે છે: પણ આમ કેમ ન થાય? શા માટે આમ જ થાય?

આવા પ્રશ્ર્નોને ચૂપ કરી નાખવા સહેલા છે: કહ્યું ને કે આમ ન થાય એટલે ન થાય. મોટાઓની ધાકને કારણે સહમી ગયેલું બાળક કદાચ કામચલાઉ શરણાગતિ સ્વીકારી પણ લે તો ભવિષ્યમાં એ સમર્થ બનશે ત્યારે બમણા જોરથી સવાલ કરશે અને તે વખતે જવાબની રાહ જોયા વગર પોતે જે કરવું હશે તે જ કરશે. આવા બાળક જેવો જ છે માણસની અંદર રહેલો નૈસર્ગિક અવાજ. તમારે એને અંતરાત્મા જેવું ભારેખમ નામ આપવું હોય તો ભલે. બાળસહજતા જેણે ગુમાવી નથી કે જેણે મહામહેનતે એ પછી પ્રાપ્ત કરી છે એમને પોતાનો આ અવાજ સ્પષ્ટ સંભળાય છે. એટલું જ નહીં, બીજાઓમાં સંભળાતો આ અવાજ પણ એમના સુધી સ્પષ્ટપણે પહોંચે છે.

બાળકની દૃષ્ટિએ જોવાથી સામેના ખેલના મેદાનમાં થતી રમતોના નાના નાના આનંદો પણ ખૂબ મોટા લાગે છે. અને મોટા મોટા ઝઘડાઓ ખૂબ નાના.

સાયલન્સ પ્લીઝ!

નિરાશાવાદીઓને સૌથી મોટો ફાયદો એ થાય કે એમના જીવનમાં જે કંઈ ઘટના બને છે એ એમણે વિચારી હોય એટલી ખરાબ નથી હોતી.

– જેમ્સ જોન્સ

••• ••• •••

આટલું વાંચ્યું છે તો બે મિનિટ રોકાઈને થોડું વધુ વાંચી લો.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ને સપોર્ટ કરવા માટેની અપીલ : સૌરભ શાહ

પ્રિય વાચકો,

ગુજરાતી ભાષાના સૌથી વધુ વંચાતા, વખણાતા અને ચર્ચાતા લેખક-પત્રકારોમાંના એક સૌરભ શાહ તમને રોજ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ દ્વારા મળે છે.

તમે જાણો છો એમ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ કોઈપણ જાતના કૉર્પોરેટ ફન્ડિંગ વિના ચાલતું સ્વતંત્ર, તથા કોઈનીય સાડીબારી ન રાખતું ડિજિટલ મિડિયા છે અને એટલે એ ભરોસાપાત્ર છે.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ની તમામ વાચનસામગ્રી સૌ કોઈ માટે ઓપન છે, વિના મુલ્યે ઉપલબ્ધ છે.

વધુ ને વધુ વાચકો સમજી રહ્યા છે કે મિડિયાની વિશ્વસનીયતા સામે પ્રશ્નો ઊભા થતા જાય છે એટલે કાણાને કાણો કહેવાની હિંમત રાખનારા અને સજ્જનો તથા રાષ્ટ્રપ્રેમીઓનો નિર્ભીક બનીને પક્ષ લેનારા ‘ન્યુઝપ્રેમી’ જેવા પ્લેટફૉર્મને અડીખમ રાખવા તમારા સપોર્ટની જરૂર છે.

‘ધ ક્વિન્ટ’, ‘ધ પ્રિન્ટ’, ‘ધ વાયર’, ‘સ્ક્રોલ’ કે બીજાં ડઝનેક તોતિંગ અંગ્રેજી ડિજિટલ મિડિયા કરોડો રૂપિયાનું ફંડિંગ ઉભું કરીને પોતાના એજન્ડાને— કામકાજને આગળ વધારી રહ્યા છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ આવી રીતે કામકાજ કરવામાં માનતું નથી. ઇન્વેસ્ટર્સ પાસેથી કરોડો રૂપિયા ઉઘરાવ્યા પછી અમુક મિડિયા કરોડરજ્જુ વિનાનાં બની જતાં હોય છે. ઇન્વેસ્ટરોનો વેસ્ટેડ ઇન્ટરેસ્ટ રાષ્ટ્રવિરોધી પ્રવૃત્તિઓને ઉત્તેજન આપવાથી સચવાતો હોય ત્યારે મિડિયાએ પણ વાચકોનો દ્રોહ કરીને, વાચકોને ઊંધા રવાડે ચડાવીને એન્ટી-નેશનલ ન્યુઝ અને એન્ટી-નેશનલ વ્યુઝ આપવાની પ્રવૃત્તિમાં જોરશોરથી ભાગ લેવો પડતો હોય છે.

આ જ કારણોસર ‘ન્યુઝપ્રેમી’માં જાહેરખબરો પણ ઉઘરાવવામાં નથી આવતી. જે ઘડીએ એડવર્ટાઇઝરના વેસ્ટેડ ઇન્ટરેસ્ટ ન જળવાય એ જ ઘડીએ કાં તો તમારો હાથ આમળીને તમારી પાસે તેઓ પોતાનું ધાર્યું કરાવતા થઈ જાય અને વાચકો ગેરમાર્ગે દોરવાઈ જાય, કાં પછી તમારી નૌકાને મધદરિયે હાલકડોલક કરીને ડુબાડી દેવાની ધમકી આપવામાં આવે.

કોઈ પણ સારી પ્રવૃત્તિ ટકાવી રાખવી હોય અને એને ફેલાવવી હોય તો એ માટે બે મુખ્ય બાબતોની ખાસ આવશ્યકતા હોવાની. પરસેવો અને પૈસો. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ને હજારો વાચકોમાંથી લાખો અને લાખોમાંથી કરોડો સુધી લઈ જવાની મહેનત વન પેન આર્મીસમા સૌરભ શાહ દ્વારા 24×7 થઈ રહી છે. ( એક વાચકે ‘ વન કેન’—one pen, one man, one can—નું બિરૂદ આપ્યું છે. કોઈ એક લેખની કમેન્ટમાં છે.)

‘ન્યુઝપ્રેમી’નું લેખન-સંપાદન તથા એની સાજસજ્જા મુંબઈમાં થાય છે. ટાઇપસેટિંગ ભાવનગર અને અમદાવાદમાં થાય છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ના એડમિનિસ્ટ્રેશનની જવાબદારી પૂણેથી નિભાવવામાં આવે છે અને ‘ન્યુઝપ્રેમી’ને ટેક્નિકલ સપોર્ટ બેંગ્લોર સ્થિત ગુજરાતી ટેકનોક્રેટ આપે છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ની હિન્દી આવૃત્તિ માટેનું અનુવાદકાર્ય મુંબઈ – અમદાવાદમાં થાય છે.

તમારા સપોર્ટની આશાએ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ના દરેક આર્ટિકલમાં જાહેરખબરોની જગ્યાએ અપીલની સૂચના/લિન્ક મૂકાય છે.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ તમારા સ્વૈચ્છિક આર્થિક સપોર્ટથી અડીખમ રહી શકશે, વધુ વાચકો સુધી પહોંચી શકશે અને નિયમિત ધોરણે સમૃદ્ધ વાચનસામગ્રી ક્રિયેટ કરી શકશે. તમારામાંના દરેકે દરેક વાચકનો સ્વૈચ્છિક સહયોગ મળે તે આવકાર્ય છે. તમારા તરફથી મળનારી કોઈ પણ નાની કે મોટી રકમ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ માટે ખૂબ ઉપયોગી થવાની છે.

દર એક-બે અઠવાડિયે કે મહિને-બે મહિને મળતો તમારો નિયમિત પ્રતિસાદ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ની ઇમ્યુનિટી વધારશે અને ઝંઝાવાતો સામે ટકી રહેવાની ક્ષમતામાં ઉમેરો કરશે.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ને તમે બેન્ક ટ્રાન્સફર દ્વારા કે પછી પેટીએમ, ગુગલ પે કે યુપીcomઆઈ ટ્રાન્સફર દ્વારા રકમ મોકલીને સ્ક્રીન શૉટ 9004099112 પર વૉટ્સએપ કરો અથવા HiSaurabhShah@gmail.com પર મેઇલ કરો.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ને ઑલરેડી સપોર્ટ કરી રહેલા વાચકોનો હ્રદયપૂર્વક આભાર અને સૌ કોઈ માટે સદભાવ તથા શુભેચ્છાઓ.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ વિશે વધુ જાણવાની ઇચ્છા થાય તો આ લિન્ક ક્લિક કરો : https://www.newspremi.com/gujarati/support-newspremi/