આઈન્સ્ટાઈન, ટાગોર, મોદી, અંબાણી બનવાને બદલે આ તમે શું બની ગયા? : સૌરભ શાહ

( ગુડ મૉર્નિંગ ક્લાસિક્સ : મંગળવાર, 9 જૂન 2020)

આપણા પોતાનામાં મૌલિક વિચાર કરવાની સૂઝ ન હોય તો બીજાઓના લૉજિકને ચેલેન્જ ન કરવામાં જ ડહાપણ છે. કાં તો તમે સ્વતંત્રપણે વિચાર કરતાં શીખો, એવી સૂઝ કેળવો; અથવા તો પછી બીજાઓની અક્કલને આદર આપીને એમની સાથે જીભાજોડી કરવાનું રહેવા દો.

નવા વિચારો, મૌલિક વિચારો આપમેળે ટપકી પડતા નથી. કશું જ સ્પષ્ટ ચિત્ર દેખાતું ન હોવા છતાં ધૂંધળા વાતાવરણની આરપાર ‘જોઈ’ શકવાની દૃષ્ટિ માત્ર ઈન્ટ્યુઈશનને કારણે નથી આવતી. નવું વિચારવા માટે દિમાગમાં ભરાયેલો સ્થાપિત વિચારોનો કચરો ઘસી ઘસીને સાફ કરવો પડે. એ વિના નવું વિચારવાની શક્તિ ન આવે. પરંપરાગત વિચારોમાંથી મુક્ત થવા માટે દુનિયાએ સ્વીકારેલાં સત્યોને મનોમન પડકારીને ચીલો ચાતરવો પડે, વ્યવહારમાં એનો અમલ કરીને લોકો જે રસ્તે દોડતા હોય એને છોડીને તમારી પોતાની કેડી તૈયાર કરવી પડે. આવું કરવામાં ભવિષ્ય માટેની અસલામતી સર્જાય તો સર્જાવા દેવી પડે અને વર્તમાનમાં તમને લોકોએ તરછોડી દીધા છે એવી લાગણી થાય તો તે પણ સહન કરવી પડે. નવા વિચારોના સર્જકો સાથે આવું જ થતું આવ્યું છે ને આવું જ થતું રહેવાનું.

નવા કે મૌલિક વિચારો ક્યારેક આસમાનમાંથી ટપકી પડતા હોય એવું લાગે તો એવા સંજોગોમાં પણ એને ઝીલવાની તમારી ભૂમિ ફળદ્રુપ જોઈએ. જડ, કંઠીબદ્ધ અને ગાડરિયા પ્રવાહ જેવા વિચારોમાં બંધાઈ ગયેલાઓની ભૂમિમાં આ વિચારો વાવશો તો તે ઊગી નીકળવાના નથી. ગમે એટલી મહેનત કરશો, ખાતર-પાણી આપશો તોય કશું પરિણામ નહીં આવે. પહેલાં ભૂમિ ફળદ્રુપ બનાવવી પડે અને એ માટે એ ભૂમિ પર ઉપરાછાપરી રોકડિયા પાક લેવાનું બંધ કરવું પડે. આ રોકડિયા પાક લણી લણીને તમારી ભૂમિ કસવિહીન થઈ ગઈ છે. શોર્ટ ટર્મ ગેઈન માટે તમે તમારું લાંબા ગાળાનું નુકસાન કરી બેઠા છો. કદાચ કાયમી નુકસાન કરી બેઠા છો.

ધૂંધળા વાતાવરણમાં પણ આરપાર જોઈ શકનારાઓ પાસે કોઈ દૈવી શક્તિ નથી હોતી, ઈન્ટ્યુઈશન તો છેવટે પ્રગટપણે તમે જેને પિનપોઈન્ટ નથી કરી શકતા એવી સબ-કૉન્શ્યસમાં સંઘરાઈ ચૂકેલી ઈન્ફર્મેશન હોય છે. આવી માહિતી તમારી પાસે ક્યારે આવી અને ક્યારે તમારા મનની તિજોરીમાં મુકાઈ ગઈ એની તમને પણ સરત નથી હોતી. આમ છતાં તમે એ માહિતીના આધારે સચોટ આગાહી, પરફેક્ટ વિશ્ર્લેષણ કરી શકો છો.

ક્યારેક તમને ટપકાં જોડતાં સારી રીતે આવડે છે. બીજું કોઈ તમારી જગ્યાએ હોય તો એ એમાંથી કોઈ કઢંગું ચિત્ર બનાવી દે પણ તમે છૂટાછવાયાં ટપકાં જોઈને એમાં છુપાયેલું ચિત્ર જોઈ શકો છો અને તમારી કલ્પનામાં ઊભરતા એ ચિત્ર પ્રમાણે એકેએક ટપકાને એના ક્રમ મુજબ જોડતા જાઓ છો. ટપકાં એમની સામે પણ હતાં, તમારી સામે પણ છે. એ એમાં છુપાયેલું ચિત્ર ન જોઈ શક્યા અને કોઈ કઢંગી ડિઝાઈન એમણે બનાવી લીધી. તમે જોઈ શક્યા. શું કામ?

કારણ કે તમે દિવસ રાત એ માટે મહેનત કરી હોય છે. એને કુદરતી બક્ષિસ કહીને નમ્રતા દેખાડો એ જુદી વાત છે પણ તમારું દિમાગ આ છૂટાછવાયાં ટપકામાં છુપાયેલી આકૃતિને ઓળખી શકે એ માટે તમે વર્ષો સુધી, દિવસરાતની મહેનત કરીને તમારા દિમાગનાં જાળાં સતત સાફ કરતા રહ્યા છો. આ જાળાં તમને જન્મતાંવેંત નથી મળ્યાં. ભગવાને તો જન્મ વખતે સૌ કોઈનામાં આઈન્સ્ટાઈન, ટાગોર અને મોદી કે અંબાણી બનવાનું પોટેન્શ્યલ ભર્યું હતું. પણ જન્મ્યા કે તરત, ફ્રોમ ડે વન, તમારાં માબાપ, પછી તમારાં સગાંઓ, પછી તમારા મિત્રો, તમારા શિક્ષકો, તમારા બૉસ, તમારા ક્લીગ્સ, તમારી આસપાસનાઓ, તમારા સંપર્કમાં સીધી-આડકતરી રીતે રહેતા સૌ કોઈએ યશાશક્તિ, યથામતિ તમારા એ પોટેન્શ્યલને ભૂંસવાનો સતત પ્રયત્ન કર્યો છે, કારણ કે એમની સાથે પણ એવું જ થયેલું છે. અત્યારે તમે જો ખુશ હો, સંતોષી હો કે જુઓ હું ક્યાં હતો ને ત્યાંથી ક્યાંનો ક્યાં આવી ગયો તો સારું છે તમારા માટે. ખૂબ ખૂબ અભિનંદન તમને. હકીકતમાં તો તમારે વિચારવું એ જોઈએ કે કુદરતે તમારામાં આઈન્સ્ટાઈન, ટાગોર, મોદી, અંબાણી વગેરે બનવાનો કાચો માલ ભર્યો હતો પણ એને બદલે તમે માત્ર તમે બનીને સંતોષ માની લીધો છે. એટલું જ નહીં તમે યાદ કરી કરીને એ સૌનો આભાર માની રહ્યા છો જે બધાએ તમને અત્યારે તમે જેવા છો એવા બનાવવામાં ફાળો આપ્યો હોય. સાચી વાત એ છે કે તમારા કાચા માલમાંથી તમને આઈન્સ્ટાઈન વગેરે બનવાની પ્રેરણા આપે એવું તમને કોઈ મળ્યું નહીં. શું કામ? કારણ કે તમે પોતે જ એવી કોઈ શોધ ચલાવી નહીં. તમે તમારા પ્રોટેક્ટેડ વાતાવરણમાંથી, કમ્ફર્ટ ઝોનમાંથી બહાર નીકળ્યા નહીં. શું કામ? કારણ કે તમારી આસપાસ પણ બધા તમારા જેવા જ હતા. તમારા જેવા એટલે કેવા? જેમનામાં આઈન્સ્ટાઈન વગેરે બનવાનું પોટેન્શ્યલ હતું પણ જેઓ પોતાના કમ્ફર્ટ ઝોનમાંથી બહાર નીકળવાને બદલે હતા ત્યાંનાં ત્યાં પડી રહ્યા.

જે લોકો નવું વિચારતા થયા છે, મૌલિક વિચારો આ દુનિયાને આપતા થયા છે, ગાડરિયા પ્રવાહમાંથી હટી જઈને ચીલો ચાતરતા થયા છે એ બધાએ જ ક્યારેક ને ક્યારેક પોતપોતાના કમ્ફર્ટ ઝોનમાંથી બહાર નીકળી જવાની હિંમત દેખાડી માટે તેઓ એવા થયા. આ માટે તેઓ સતત અસલામતીમાં જીવ્યા. સલામત ભવિષ્યની ચિંતા કરીને કોઈ પોતાના કમ્ફર્ટ ઝોનમાંથી બહાર આવી શકતું નથી. એમણે જોખમ લીધું , રિસ્ક લીધું , સાહસ કર્યું .

જોખમ એને કહેવાય જેમાં પરિણામની ખાતરી ન હોય. રિસ્ક એને કહેવાય જેમાં સફળતાના ચાન્સીસ ફિફ્ટી-ફિફ્ટી પણ હોય ને ક્યારેક વન ટુ નાઈન્ટી નાઈન પણ હોય. સાહસ એને કહેવાય જેમાં જીતો તો તાજ મળે ને રાજપાટ મળે અને હારો તો તારાજ થઈ જાઓ, નામોનિશાન મટી જાય તમારું. આ સૌમાં રહેલી અનિશ્ર્ચિતતાને કારણે જે રોમાંચ મળે છે તે જિંદગીને જીવવા જેવી બનાવે છે. આ થ્રિલ નવા સૂર્યાસ્તનાં કિરણો ઝીલતી વખતે નવું જોશ, નવી હામ, નવા પ્રાણનું સિંચન કરે છે.

ન્યુઝપ્રેમીને સપોર્ટ કરવા આ લિન્ક પર જાઓ

મૌલિક વિચારોની પરંપરા આપણે ત્યાં ઘણી મોટી છે. વેદોના રચયિતા ઋષિમુનિઓથી માંડીને કૃષ્ણમૂર્તિ – રજનીશ સુધીનાં હજારો વર્ષોથી ચાલતી આવી છે. રોજેરોજ તમારા આંખ-કાન દ્વારા તમે હજારો ટન કચરો તમારા મનમાં પધરાવો છો. ટીવી, સોશ્યલ મીડિયા, છાપાં, તથાકથિત ધાર્મિક પ્રવચનો – પુસ્તકો, આ ટનબંધ કચરામાં દટાઈ ગયેલી તમારી મૌલિકતાને વીણવા નવા વિચારોના પ્રહરીઓ તમારી પાસે આવે છે. તેઓ ધૂળ ધોયાનું કામ કરવા તૈયાર છે. તમારામાં દટાઈ પડેલી મૌલિકતાને શોધી કાઢવા તેઓ તમારા કચરાને ખૂંદીને પોતે ગંદકીમાં રગદોળાવા તૈયાર છે. તમારામાં છુપાઈને પડેલા મૌલિકતાના મોતીને તમારા હાથમાં મૂકવામાં એમને આનંદ આવે છે. એવું કરવામાં એક રીતે જુઓ તો એમનો પોતાનો જ સ્વાર્થ રહેલો છે. પોતાની જેમ બીજાઓ પણ નવા, મૌલિક વિચારો ધરાવતા થાય તો એમને સાવ એકલું એકલું ન લાગે, કંપની મળી રહે.

હવેથી ક્યારેક ક્યાંક કોઈ નવો વિચાર, મૌલિક વિચાર વાંચો કે સાંભળો ત્યારે તમારી પરંપરાગત અક્કલને આગળ ધરીને સામી દલીલ કરવાને બદલે ક્ષણભર રોકાઈને વિચારજો કે આ ધૂળધોયાનું કામ કરનારો શું કામ મારા ઉકરડાને ઉલેચી રહ્યો છે.

આજનો વિચાર

મારે જ્યાં જવું હતું ત્યાં કદાચ હું જઈ શક્યો નથી પણ મને લાગે છે કે મારે જ્યાં પહોંચવું જોઈતું હતું ત્યાં તો હું પહોંચી જ ગયો છું.

– ડગ્લાસ ઍડમ્સ (બ્રિટિશ રાઈટર, ૧૯૫૨-૨૦૦૧)

••• ••• •••

આટલું વાંચ્યું છે તો બે મિનિટ રોકાઈને થોડું વધુ વાંચી લો.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ને સપોર્ટ કરવા માટેની અપીલ : સૌરભ શાહ

પ્રિય વાચકો,

ગુજરાતી ભાષાના સૌથી વધુ વંચાતા, વખણાતા અને ચર્ચાતા લેખક-પત્રકારોમાંના એક સૌરભ શાહ તમને રોજ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ દ્વારા મળે છે.

તમે જાણો છો એમ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ કોઈપણ જાતના કૉર્પોરેટ ફન્ડિંગ વિના ચાલતું સ્વતંત્ર, તથા કોઈનીય સાડીબારી ન રાખતું ડિજિટલ મિડિયા છે અને એટલે એ ભરોસાપાત્ર છે.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ની તમામ વાચનસામગ્રી સૌ કોઈ માટે ઓપન છે, વિના મુલ્યે ઉપલબ્ધ છે.

વધુ ને વધુ વાચકો સમજી રહ્યા છે કે મિડિયાની વિશ્વસનીયતા સામે પ્રશ્નો ઊભા થતા જાય છે એટલે કાણાને કાણો કહેવાની હિંમત રાખનારા અને સજ્જનો તથા રાષ્ટ્રપ્રેમીઓનો નિર્ભીક બનીને પક્ષ લેનારા ‘ન્યુઝપ્રેમી’ જેવા પ્લેટફૉર્મને અડીખમ રાખવા તમારા સપોર્ટની જરૂર છે.

‘ધ ક્વિન્ટ’, ‘ધ પ્રિન્ટ’, ‘ધ વાયર’, ‘સ્ક્રોલ’ કે બીજાં ડઝનેક તોતિંગ અંગ્રેજી ડિજિટલ મિડિયા કરોડો રૂપિયાનું ફંડિંગ ઉભું કરીને પોતાના એજન્ડાને— કામકાજને આગળ વધારી રહ્યા છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ આવી રીતે કામકાજ કરવામાં માનતું નથી. ઇન્વેસ્ટર્સ પાસેથી કરોડો રૂપિયા ઉઘરાવ્યા પછી અમુક મિડિયા કરોડરજ્જુ વિનાનાં બની જતાં હોય છે. ઇન્વેસ્ટરોનો વેસ્ટેડ ઇન્ટરેસ્ટ રાષ્ટ્રવિરોધી પ્રવૃત્તિઓને ઉત્તેજન આપવાથી સચવાતો હોય ત્યારે મિડિયાએ પણ વાચકોનો દ્રોહ કરીને, વાચકોને ઊંધા રવાડે ચડાવીને એન્ટી-નેશનલ ન્યુઝ અને એન્ટી-નેશનલ વ્યુઝ આપવાની પ્રવૃત્તિમાં જોરશોરથી ભાગ લેવો પડતો હોય છે.

આ જ કારણોસર ‘ન્યુઝપ્રેમી’માં જાહેરખબરો પણ ઉઘરાવવામાં નથી આવતી. જે ઘડીએ એડવર્ટાઇઝરના વેસ્ટેડ ઇન્ટરેસ્ટ ન જળવાય એ જ ઘડીએ કાં તો તમારો હાથ આમળીને તમારી પાસે તેઓ પોતાનું ધાર્યું કરાવતા થઈ જાય અને વાચકો ગેરમાર્ગે દોરવાઈ જાય, કાં પછી તમારી નૌકાને મધદરિયે હાલકડોલક કરીને ડુબાડી દેવાની ધમકી આપવામાં આવે.

કોઈ પણ સારી પ્રવૃત્તિ ટકાવી રાખવી હોય અને એને ફેલાવવી હોય તો એ માટે બે મુખ્ય બાબતોની ખાસ આવશ્યકતા હોવાની. પરસેવો અને પૈસો. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ને હજારો વાચકોમાંથી લાખો અને લાખોમાંથી કરોડો સુધી લઈ જવાની મહેનત વન પેન આર્મીસમા સૌરભ શાહ દ્વારા 24×7 થઈ રહી છે. ( એક વાચકે ‘ વન કેન’—one pen, one man, one can—નું બિરૂદ આપ્યું છે. કોઈ એક લેખની કમેન્ટમાં છે.)

‘ન્યુઝપ્રેમી’નું લેખન-સંપાદન તથા એની સાજસજ્જા મુંબઈમાં થાય છે. ટાઇપસેટિંગ ભાવનગર અને અમદાવાદમાં થાય છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ના એડમિનિસ્ટ્રેશનની જવાબદારી પૂણેથી નિભાવવામાં આવે છે અને ‘ન્યુઝપ્રેમી’ને ટેક્નિકલ સપોર્ટ બેંગ્લોર સ્થિત ગુજરાતી ટેકનોક્રેટ આપે છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ની હિન્દી આવૃત્તિ માટેનું અનુવાદકાર્ય મુંબઈ – અમદાવાદમાં થાય છે.

તમારા સપોર્ટની આશાએ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ના દરેક આર્ટિકલમાં જાહેરખબરોની જગ્યાએ અપીલની સૂચના/લિન્ક મૂકાય છે.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ તમારા સ્વૈચ્છિક આર્થિક સપોર્ટથી અડીખમ રહી શકશે, વધુ વાચકો સુધી પહોંચી શકશે અને નિયમિત ધોરણે સમૃદ્ધ વાચનસામગ્રી ક્રિયેટ કરી શકશે. તમારામાંના દરેકે દરેક વાચકનો સ્વૈચ્છિક સહયોગ મળે તે આવકાર્ય છે. તમારા તરફથી મળનારી કોઈ પણ નાની કે મોટી રકમ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ માટે ખૂબ ઉપયોગી થવાની છે.

દર એક-બે અઠવાડિયે કે મહિને-બે મહિને મળતો તમારો નિયમિત પ્રતિસાદ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ની ઇમ્યુનિટી વધારશે અને ઝંઝાવાતો સામે ટકી રહેવાની ક્ષમતામાં ઉમેરો કરશે.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ને તમે બેન્ક ટ્રાન્સફર દ્વારા કે પછી પેટીએમ, ગુગલ પે કે યુપીઆઈ ટ્રાન્સફર દ્વારા રકમ મોકલીને સ્ક્રીન શૉટ 9004099112 પર વૉટ્સએપ કરો અથવા HiSaurabhShah@gmail.com પર મેઇલ કરો.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ને ઑલરેડી સપોર્ટ કરી રહેલા વાચકોનો હ્રદયપૂર્વક આભાર અને સૌ કોઈ માટે સદભાવ તથા શુભેચ્છાઓ.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ વિશે વધુ જાણવાની ઇચ્છા થાય તો આ લિન્ક ક્લિક કરો : https://www.newspremi.com/gujarati/support-newspremi/