સ્વર્ગસ્થ અજિતકાકા

ગુડ મૉર્નિંગ એક્સક્લુસિવ :સૌરભ શાહ
(રવિવાર, ૨૯ માર્ચ ૨૦૨૦)

એ વર્ષોમાં ઘરમાં જમવા માટે સ્ટેનલેસ સ્ટીલની એક જ થાળી. બાકીનાં બધાં વાસણો પિત્તળનાં. સ્ટીલની થાળીમાં પપ્પાને ભોજન પીરસાય. પપ્પાને એક જ સગા ભાઈ. અજિતકાકા. પપ્પા કરતાં બાર વર્ષ નાના. બહેન કોઈ નહીં.

પપ્પાના દાદાના જમાનામાં જાહોજલાલી હતી. સંયુક્ત કુટુંબમાં સૌ રહેતા એટલે પપ્પાને એમના કાકાઓ (મારા દાદાના મોટાભાઈ રમણલાલ સબુરદાસ અને દાદાના નાનાભાઈ કાન્તિલાલ સબુરદાસ) સાથે ઘણી માયા અને એટલે જ પપ્પાનાં તમામ ફર્સ્ટ કઝિન્સ મને મારાં સગા કાકાઓ તથા સગી ફોઈઓ સમાન લાગે. એ બધાંનાં સંતાનો ટેક્‌નિકલી મારાં સેકન્ડ કઝિન્સ થાય પણ સૌની સાથે સગાં પિતરાઈઓ જેવી આત્મીયતા હતી. પછી ધીમે ધીમે બધું વિખેરાતું ચાલ્યું.

પપ્પાની જેમ અજિતકાકા દેવગઢ બારિયામાં ઉછરેલા. ત્યાંની એસ. આર. (સર રણજિતસિંહ) હાઈસ્કૂલમાં એસ.એસ.સી. થઈને વડોદરાની એમ. એસ. (મહારાજા સયાજીરાવ) યુનિવર્સિટીમાં કૉમર્સ ગ્રેજ્યુએટ થયા. સાલ ૧૯૬૫-૬૬ની.

ચાર્ટર્ડ અકાઉન્ટન્ટ થવા માટે અજિતકાકાનું વડોદરાથી મુંબઈ આવવાનું નક્કી થઈ ગયું. મારી મમ્મીએ છાપાંની પસ્તી અને ભંગાર વેચીવેચીને થોડાક મહિનાઓથી પૈસા બચાવવાનું શરૂ કરી દીધું. અજિતકાકા મુંબઈ આવે એ પહેલાં ઘરમાં બીજી સ્ટીલની થાળી વસાવી લીધી. ‘બે ભાઈઓ સાથે જમવા બેઠા હોય ત્યારે તારા પપ્પા સ્ટીલની થાળીમાં જમે અને અજિતભૈ પિત્તળની થાળીમાં જમતા હોય તો કેવું લાગે?’ મમ્મીએ આ વાત મને સમજણો થયો પછી કરી હતી. મારા મનમાં ચોંટી ગયેલી. અજિતકાકા મુંબઈમાં સિટીલાઈટ સિનેમાની સામે આવેલી દીનાથવાડીના વન બેડરૂમ-હૉલ-કિચનના નાનકડા ફ્લૅટમાં અમારી સાથે રહેતા થયા ત્યારે હું કેટલો – માંડ પાંચછ વર્ષનો હોઈશ.

હું અને કાકા ડ્રોઈંગરૂમમાં પથારી પાથરીને સૂઈ જતા. મારો મોટોભાઈ પરાગ દાદા સાથે રહેતો. નાની બહેન અપેક્ષાનો જન્મ થવાને હજુ વાર હતી. અજિતકાકા સાથેનાં એ વર્ષો ખૂબ હૂંફભર્યા હતા. કાકાએ બી.કૉમ થઈને સી.એ.ની પરીક્ષા માટે વાંચવાનું શરૂ કરી દીધું હતું. આર્ટિકલશિપ માટે કાલા ઘોડાની દલાલ ઍન્ડ શાહ જૉઈન કરી હતી. સખત મહેનત કરતા. ઉજાગરાઓ કરીને વાંચતા. સી.એ. થયા પછી એમનું ડ્રીમ હતું અમેરિકા જવાનું. પણ અમેરિકા જવાના ખર્ચા નીકળે એવો વેંત ન તો મારા દાદા વાડીલાલનો હતો, ન મારા પપ્પાનો. દાદાના નાના ભાઈ કાન્તિદાદાએ અજિતકાકાને અમેરિકા જવાની અને ત્યાં રહીને આવક શરૂ ન થાય ત્યાં સુધી ટકી રહેવાની સગવડ કરી આપી. કાન્તિદાદા સિવિલ એન્જિનિયર હતા. એમની કંપની શાહ કન્સ્ટ્રક્‌શન દેશભરમાં ખૂબ મોટા કોન્ટ્રાક્‌ટો લેતી – કોયના ડેમ, બોકારો સ્ટીલ પ્લાન્ટ, તાપી પરનો નેહરુ બ્રિજ, મુંબઈમાં એલ.આઈ.સી.નું વડું મથક, નરીમાન પોઈન્ટ પરનું ઍર ઈન્ડિયાનું મકાન, મરીન ડ્રાઈવના ફ્લાય ઓવરથી શરૂ થતા ક્‌વીન્સ નૅકલેસનું સૌથી પહેલું મકાન ‘મેઘદૂત’. આવાં તો કંઈ કેટલાંય સ્ટ્રક્‌ચર્સ કાન્તિદાદાએ બાંધેલાં અને એમની સફળતા જોઈને પપ્પા સહિત પ્પપાના તમામ કઝિન્સ સિવિલ એન્જિનિયર બન્યા. કાન્તિદાદાએ સૌને પ્રેરણા આપી, સૌને સેટલ કર્યા. અમારી વિશાળ ખડાયતા જ્ઞાતિ માટે અને વતન દેવગઢ બારિયા માટે પણ કાન્તિદાદાએ ખૂબ મોટી સેવાઓ આપી.

અજિતકાકા માટે અમેરિકા જવા વિઝા-ટિકિટ બધું આવી ગયું. સપ્ટેમ્બર ૧૯૬૮માં એમણે મુંબઈ છોડ્યું. છૂટા પડતાં પહેલાં એમણે મારા માટે બે કામ કર્યાં. ‘અસ્મૌ બસ્મૌ’ જેવી સાંકેતિક ભાષાનું વધારે અઘરું સ્વરૂપ એમને આવડતું. સરકૌ ૨૨ક ભરક (સૌરભ)વાળી ‘ગુપ્ત ભાષા’ એ કડકડાટ બોલતા. મને આવડતી નહીં. કાકા મને શીખવાડતા પણ નહીં. જવાને આગલે અઠવાડિયે શીખવાડતા ગયા: અરક જરકી તરક (અજિત) બોલતાં મને આવડી ગયું.

બીજું કામ એમણે શું કર્યું? મારો વાંચવાનો શોખ શરૂ થઈ ગયેલો. દીનાથવાડીમાં જ રહેતા મારા દોસ્તાર સંદીપને ત્યાં દર મહિને ‘રમકડું’ આવતું. ‘રમકડું’ની જૂના અંકોની ફાઈલો પણ એના પપ્પાએ એના માટે ખરીદેલી. એ બધું હું એને ત્યાં જઈ જઈને વાંચતો. એનાં મમ્મી પદ્મામાસી કોઈને આ બધું પોતાના ઘરની બહાર લઈ જવા દેતાં નહીં. એમના ઘરે બેસીને જ વાંચવાનું અને વાંચવા જઈએ ત્યારે નાસ્તો બનાવીને આપે.

મેં પપ્પા આગળ ઘણીવાર જીદ કરી હતી કે ‘રમકડું’ બંધાવીએ. પપ્પા ટાળ્યા કરે. એ વખતે ઝાઝી સમજ નહોતી. પપ્પા પોતે લોકલ ટ્રેનમાં ટ્રાવેલ કરતા. ફર્સ્ટ ક્‌લાસનો પાસ પોસાતો નહીં. થર્ડ ક્‌લાસમાં જતા આવતા. અજિતકાકાએ અમેરિકા જતાં પહેલાં મારા માટે ‘રમકડું’નું લવાજમ ભરી દીધું. એક વર્ષ માટે નહીં, બે વર્ષ માટે. જતાં પહેલાં મારી મમ્મીને અને મને દાદરના પ્લાઝા સિનેમાની સામે આવેલી ‘તૃપ્તિ’ રેસ્ટોરાંમાં લઈ ગયેલા. મમ્મીએ એ દિવસે પહેલીવાર ટુટીફ્રૂટી આઈસ્ક્રીમ ખાધો. એ પછી આખી જિંદગી ટુટીફ્રૂટી એનો ફેવરિટ આઈસ્ક્રીમ રહ્યો. મારી ફરમાઈશ ‘ઊંચા ગ્લાસમાં આવે એવા આઈસક્રીમ’ની હતી. ટ્રિપલ સન્ડે મગાવેલો જે મારાથી બેઠાં બેઠાં પહોંચાય નહીં એટલે ઊભા થઈને ખાવો પડેલો.

અજિતકાકા અમેરિકા ગયા ત્યારે અપેક્ષા છ મહિનાની હતી. એ જન્મી ત્યારે કાકાએ એને ખોળામાં લીધી છે અને હું-પરાગ આજુબાજુ બેઠા છીએ એવી બ્લેક ઍન્ડ વ્હાઈટ તસવીર અત્યારે મારી સેપિયા બની ગયેલી સ્મૃતિમાં સળવળે છે. પરાગ આ ગાળામાં મુંબઈ આવી ગયેલો.

અજિતકાકા એકદમ અપટુડેટ. રાત્રે સૂતાં પહેલાં માથું વ્યવસ્થિત ઓળીને સૂઈ જાય. પછી હું પણ એવું કરતો થઈ ગયેલો. મોઢા પરના ખીલના ઉપદ્રવનો ઈલાજ કરવા સૂતી વખતે મુલતાની માટી પોતાના આખા ચહેરા પર લગાવે. પછી અમને બેઉ ભાઈઓને ભૂ…ત… કરીને ડરાવે-હસાવે.

અમેરિકા ગયા તે પહેલાં એમના વિવાહ દક્ષાકાકી સાથે થઈ ગયેલા. અમેરિકા જઈને ત્યાં નોકરી-ધંધા માટે જરૂરી એવી પરીક્ષાઓ આપી. અહીંના સી.એ.ની ઇક્‌વિવેલન્ટ ગણાય એવી સી.પી.એ.ની ડિગ્રી લીધી. સર્ટિફાઈડ પબ્લિક અકાઉન્ટન્ટ. સેટલ થઈને કાકીને બોલાવી લીધાં. ત્યાં જ લગ્નવિધિ થઈ.

અજિતકાકા અમેરિકા ગયા ત્યારે કાન્તિદાદાએ ચોપાટીની ‘આરામ’ રેસ્ટોરાંમાં બહુ મોટી પાર્ટી આપીને એમને વિદાયમાન આપ્યું હતું. સો કરતાં વધુ લોકો હશે. એ જમાનામાં ‘આરામ’નું બહુ મોટું નામ હતું. એરપોર્ટ પર એમને વળાવવા ઘણી મોટી ભીડ હતી. સગાં–વહાલાં-મિત્રો-જ્ઞાતિજનો. કેટલા બધા હારતોરા, ગુલદસ્તા, કલગીઓ. એ વખતે મારા ડાબા હાથે ફ્રેક્‌ચર હતું. પ્લાસ્ટરવાળો હાથ ગળામાં દોરી સાથે લટકાવી રાખવો પડે. શર્ટની એક બાંય ઝૂલતી રહે. મને બિલકુલ ન ગમે. પણ છૂટકો નહીં. એરપોર્ટ પર વિદાય કરવા જઈએ ત્યારે મારા શર્ટની બાંય ઝુલતી ન રહે એટલે એમણે એક નવું શર્ટ સિવડાવી આપેલું. મારી સાથે દરજીની દુકાને આવીને ફૂલ શર્ટની ડાબી બાંયમાં કેવી રીતે ખભાથી કફ સુધીની સળંગ સ્લિટ કરીને એને ડઝનેક હૂકથી બંધ કરવા એવું સમજાવેલું. એ વખતના ફોટામાં એરપોર્ટ પર એ શર્ટ પહેરીને હું ખુશખુશાલ દેખાઉં છું. એક ફોટામાં મારી મા સગા દીકરાથી છૂટી પડતી હોય એ રીતે એમને ભેટે છે. અજિતકાકા પણ એવી જ ભાવમુદ્રામાં છે.

મારી મમ્મીને એમણે હંમેશાં સગી જનેતા ગણી. એ વખતે અમેરિકાના ઇન્ડિયનોમાં એવો ટ્રેન્ડ કે સુવાવડ કરાવવા કાં પત્નીની, કાં પતિની માતા આવે. આજે પણ હશે. દક્ષાકાકીની સુવાવડ હતી. અજિતકાકાએ મારી મમ્મીને ત્યાં બોલાવેલી. મમ્મીને અજિતકાકાએ ન્યુયોર્કમાં ઘણું બધું દેખાડ્યું. એમ્પાયર સ્ટેટ બિલ્ડિંગ વગેરે. ખૂબ શૉપિંગ કરાવ્યું. અમારા માટે બેગો ભરીને ભેટો મોકલી.

હાર્ડ વર્ક અને બુદ્ધિ પ્રતિભાથી અજિતકાકા ન્યુયોર્ક સિટીના ધનાઢ્ય ઇન્ડિયન્સ સાથે હળીભળી શકે એવી લાઈફસ્ટાઈલ ધરાવતા થઈ ગયા હતા. માત્ર ગુજરાતના જ નહીં તમામ રાજ્યોના ઇન્ડિયન્સ તેમ જ અનેક અમેરિકન્સ એમના મિત્રવર્તુળમાં હતા. અરવિંદ મફતલાલ સાથે એક સોફા પર બેસીને ગપ્પાં મારતા હોય એવો એમનો ફોટો જોયો છે. સારા લત્તામાં સારું મોટું હાઉસ. એ જમાનાથી મર્સીડીસ. પછી તો ગોલ્ફ જેવી શ્રીમંતોની રમત રમતા થયેલા. ટાઈગર વૂડ્‌સની સ્પર્ધાઓ જોવા જતા. ફ્‌લાઇંગ સિક્‌ખ તરીકે ઓળખાતા દોડવીર મિલ્ખા સિંહના દીકરા જીવ મિલ્ખા સિંહ મશહૂર આંતરરાષ્ટ્રીય ગોલ્ફ ખેલાડી છે. જીવને મળ્યા ત્યારે એની સાથેની અવનવી વાતો અમારી સાથે શેર કરતા. જોકે, એ તો હજુ હમણાંની વાત – દસવીસ વર્ષ પહેલાંની.

અજિતકાકા અમેરિકા ગયા એ પછીના ઉનાળુ વૅકેશનમાં દક્ષાકાકીએ પરાગને અને મને અમદાવાદ પોતાને ત્યાં રહેવા બોલાવેલા. કાકીનું અમેરિકા જવાનું નક્કી થઈ ગયેલું પણ હજુ વાર હતી. દક્ષાકાકી અમને બેઉ ભાઈઓને અમદાવાદ બતાવવા લઈ જાય. એક વખત સી. જી. રોડ પર ફરતાં ફરતાં મેં કે પરાગે એમને સંબોધીને કહ્યુંઃ ‘દક્ષાકાકી, તમે…’ કાકી તરત જ અમારી સામું જોઈને બોલ્યાંઃ ‘આપણે બહાર હોઈએ ત્યારે તમારે બંનેએ મને દક્ષાબહેન કહેવાનું, ઘરમાં ભલે કાકી-કાકી કહો.’ કાકી પોતે એ વખતે અર્લી ટ્‌વેન્ટીઝમાં હશે એટલે સ્વાભાવિક છે એમને એ સંબોધન વિચિત્ર જ લાગે. અને એમાં બેઉ ભત્રીજાની હાઈટ એ વખતેય એમના કરતાં વધારે. દક્ષાકાકી અને એમના પરિવાર સાથે ‘રૂપાલી’માં ‘પડોસન’ જોયેલું. દક્ષાકાકીના ફાધરનો ‘મધુરમ’ બંગલો નવરંગપુરાની પૉશ લોકાલિટીમાં. દર્શન સોસાયટી. એમને ત્યાં જાહોજલાલી એવી કે ટૉયલેટમાં પણ પંખો હોય,એવું અમદાવાદમાં રજાઓ વિતાવ્યા પછી અમે મુંબઈના દોસ્તારોને કહેતા.

અજિતકાકાએ અમેરિકા જઈને દેવગઢ બારિયાના સરનામે મારા દાદા માટે ‘ટાઈમ’ અને ‘ન્યુઝવીક’નું લવાજમ ભરી દીધેલું. વર્ષો સુધી ચાલ્યું. દાદાને વાંચનનો અને નવું નવું જાણવાનો ખૂબ શોખ. દાદા બધા અંકો સાચવી રાખતા. દિવાળી અને ઉનાળાની રજાઓમાં આ મેગેઝિનોનો ઢગલો લઈને કુતૂહલથી પાનાં ફેરવીએ. દાદા એડવોકેટ હતા. બારિયા સ્ટેટના પબ્લિક પ્રોસિક્યુટર રહી ચૂકેલા. કાકાએ અમેરિકા જઈને બારિયાના ઘર માટે ગોધરાથી ફ્રિજ ખરીદાવીને મોકલેલું. ઉનાળાની રજાઓમાં અમે છોકરાંઓ દાદા-બા સાથે રહેવા ગયાં હોઈએ ત્યારે લીંબુનું શરબત ઠંડું કરવા માટે બાએ સામેના ઘરમાં રહેતા કુટુંબી સમાન ડૉકટર બાબુભાઈ સોનીને ત્યાં બરફની ટ્રે લેવા જવું ન પડે. અજિતકાકા-દક્ષાકાકી લગ્ન પછી પહેલી વાર ઇન્ડિયા આવ્યાં ત્યારે દાદાએ નવપરિણિત યુગલને રહેવા માટે બારિયાના ઘરમાં મેડાવાળી પૂજાની રૂમને નવેસરથી સજાવી હતી. અમને એ ફાઈવ સ્ટારના પ્રેસિડેન્શયલ સ્વીટ જેવી લાગતી.

શરૂઆતનાં વર્ષોમાં હું એમને ખૂબ પત્રો લખતો. એ પણ લાંબા લાંબા જવાબો મોકલતા. બધાંની વર્ષગાંઠે, દિવાળી-ક્રિસમસે એરમેલમાં સુંદર ગ્રીટિંગ કાર્ડ અચૂક આવે. કાકા ત્યાં ગયા તે જ ગાળામાં નીલ આર્મસ્ટ્રોંગ ચંદ્ર પર જઈને પાછો આવેલો. એ ઐતિહાસિક બનાવને ઉજવવા જે અનેક સુવેનિયરો બજારમાં આવેલા એમાંથી કેટલાક એ અમારા માટે મોકલતા. એપોલો-ઈલેવન રોકેટમાંથી ‘ઈગલ’ નામનું યાન ચંદ્ર પર ઊતરેલું. એના ચિત્રવાળા ભરતકામ કરેલા કાપડના બિલ્લા નીકળેલા. કાકાએ ટપાલમાં પત્ર સાથે બીડેલા. તે વખતે ખબર નહીં કે એને જીન્સ પર સીવડાવીને થીગડાની જેમ પહેરવાના હોય. જીન્સ જ ક્યાં હતા? અડધી ચડ્ડીની તો ઉંમર હતી.

ટીનએજમાં પ્રવેશ્યા પછી બાંધાની સાથે અવાજ પણ બદલાયો. તીણા અવાજમાંથી મર્દ જેવો ઘાંટો થયો. મારો અવાજ બદલાયા પછી પપ્પા અને અજિતકાકા જેવો થઈ ગયો. અમારા ત્રણેયના અવાજ સરખા. કાકા અમેરિકાથી આવ્યા હોય ત્યારે ફોન પર ઘણા લોકો ભૂલાવામાં પડી જાય. દીનાથવાડી છોડીને સાંતાક્રુઝના મોટા ફ્લેટમાં રહેતા થઈ ગયા ત્યારની વાત છે. કાકા અમેરિકાથી આવ્યા હતા. મેં ડ્રોઈંગરૂમમાંથી પપ્પાને બૂમ પાડી, ‘અશ્વિનભાઈ!’ પપ્પા બેડરૂમમાંથી બોલ્યા, ‘હા, અજિત!’

વરસો વીતતાં ગયાં. સૌના સ્વતંત્ર પરિવારો બનતા ગયા. કોઈક ગેરસમજને કારણે પપ્પા અને અજિતકાકા વચ્ચે મનદુઃખ થયું. હું કાકાના પક્ષે હતો. વચ્ચે અમદાવાદ રહેવા ગયો ત્યારે અજિતકાકા મારી સાથે સમય ગાળવા મારે ત્યાં આવતા. પછી હું અને કાકા મારી કારમાં મારા પપ્પા-મમ્મીને મળવા વડોદરા જતા. ઇન્સ્યુલીન પર હતા એટલે લાંબા પ્રવાસ દરમ્યાન ચોકલેટ-પિપરમિંટ સાથે રાખે.મને ઑફર કરે.બાળપણમાં ઘણી ખવડાવી છે.એ સ્મૃતિ મમળાવવા મળે એટલે હું પણ એમનો સ્ટૉક ઓછો કરતો. ૨૦૦૪માં કાકાને ત્યાં પહેલો જ લગ્ન પ્રસંગ હતો. એમની મોટી દીકરી સેજલ પંજાબી કુટુંબમાં પરણવાની હતી. (નાઈન ઈલેવને ન્યુયોર્કના ટ્‌વિન ટાવર્સમાંના એકમાં સૌથી પહેલું પ્લેન ઘૂસ્યું ત્યારે સેજલ બીજા ટાવરમાં એની ઑફિસમાં હતી. સેજલ અને એના કલીગ્સ હેમખેમ બહાર નીકળી ગયા અને બીજું વિમાન અથડાયું. કુટુંબ પરથી એક મોટી ઘાત ટળી.) સેજલનાં લગ્ન માટે કાકાએ ઈન્ડિયા આવીને ઉમંગપૂર્વક દિલ્હીની ફાઈવસ્ટારમાં બધું આયોજન કરેલું. સમ હાઉ ઓર અધર ફૅમિલીમાંથી કોઈ નહોતું આવવાનું. મેં નક્કી કરેલું કે હું જવાનો. ગયો. ખૂબ મઝા કરી. અમદાવાદથી મુંબઈ પાછો આવ્યો ત્યારે હું જિંદગીના સૌથી કપરા ગાળામાંથી પસાર થઈ રહ્યો હતો.બધું જ છિન્નભિન્ન થઈ ગયેલું. કાકા-કાકી ફોન પર મને ખૂબ સધિયારો આપતા. એ જ ગાળામાં કાકી એકલાં અમદાવાદ આવ્યાં ત્યારે ઘરે આવેલાં, એમના ઘરે અમને બોલાવેલાં. સુખદુઃખની વાતો શેર કરીને અમે સૌ હળવાં થયેલાં. મુંબઈમાં રિસેટલ થવામાં જે સ્વજનો મારા પડખે રહ્યા એમાં અજિતકાકા પ્રથમ હરોળમાં હતા. છેલ્લા દાયકામાં જ્યારે જ્યારે મુંબઈ આવે ત્યારે અચૂક અમને બંનેને બ્રેકફાસ્ટ કે લંચ કે ડિનર માટે એમના ઉતારે બોલાવે. વીતેલાં વર્ષોનું સાટું વાળી દેતા હોય એટલી વાતો કરે. છૂટા પડતી વખતે સૌની આંખોમાં ઝળઝળિયાં હોય.

મારા જીવન પર અજિતકાકાની ઘણી બધી ઈન્ફ્લ્યુઅન્સ છે. સૌથી મોટી કઈ? વાડીદાદા અને એમના બે ભાઈઓને કુલ છ દીકરાઓ. એમાંથી મારા પપ્પા સહિત પાંચ સિવિલ એન્જિનિયર. એક અજિતકાકા જ અલગ. મારો મોટોભાઈ પણ સિવિલ એન્જિનિયર. મારે કંઈક ‘જુદું’ કરવું હતું. ‘જુદું’ એટલે શું? અજિતકાકાએ જે કર્યું તે. ચાર્ટર્ડ અકાઉન્ટન્ટ. શું કામ? કુટુંબમાં બધા જે કરે છે તે નથી કરવું. પપ્પા કહેઃ ‘તો ડૉક્ટર થા, સાયન્સમાં જા.’ એસ.એસ.સી.માં ઘણા સારા પર્સન્ટેજ હતા. પણ સાયન્સ મને કોઈ દિવસ કોઠે પડ્યું નથી – નગેન્દ્ર વિજય સમજાવે એટલી જ સમજ પડે. કૉમર્સ લીધું. સી.એ. એન્ટ્રન્સની પરીક્ષાની તૈયારી કરવા માટેના ક્‌લાસની ફી પણ ભરી હતી. પરંતુ આ બાજુનું આકર્ષણ અનેકગણું હશે એટલે બારમા ધોરણ પછી એફ.વાય.બી.કૉમ. અને એસ.વાય.બી.કૉમ.માં ગુજરાતી સિવાયના વિષયોમાં એ.ટી.કે.ટી.ઓ જમા થવા લાગી. કુટુંબના એક માત્ર સી. એ. તરીકેનો અજિતકાકાનો દરજ્જો અકબંધ રહ્યો તે મારે કારણે.

ગઈકાલે રાત્રે સંદેશો આવ્યો કે કોરોનાવાઈરસનો એમનો ટેસ્ટ પોઝિટિવ આવ્યો છે. હૉસ્પિટલમાં છે અને એકદમ ક્રિટિકલ છે. ડાયાબીટીસ હતો. ૭૭ વર્ષની ઉંમર. આજે વહેલી સવારે હજુ ઊંઘમાં જ હતો અને ફોનની રિંગ વાગી. સાંભળતાં જ અપશુકન થશે એવું લાગ્યું. નંબર-નામ જોઈને ખાતરી થઈ ગઈ કે અમંગળ સમાચાર છે. અજિતકાકા ઈઝ નો મોર.

છએક અઠવાડિયાથી કાકાને સૂકી ખાંસીનાં લક્ષણો હતાં. ડૉક્ટરની સલાહથી ઘેરબેઠાં જ સારવાર ચાલુ હતી. પરમ દિવસે તાવ એકાએક વધી ગયો. તાબડતોબ હૉસ્પિટલ લઈ ગયા. ઍડમિટ થયા ત્યારે જ ક્રિટિકલ હતા. ચોવીસ કલાકમાં વાત પૂરી થઈ ગઈ. અંતિમ કલાકો દરમ્યાન કાકીને મળવાની પરવાનગી આપવામાં આવી. કાકા-કાકી જૂની-નવી સ્મૃતિઓ વાગોળીને વાતો કરતાં રહ્યાં. ત્રણ કલાક પછી કાકાએ કહ્યું કે હવે મારે ઘરે જવું છે. કાકીએ કહ્યું કે થોડો આરામ કરી લો, પછી ઘરે જવાની તૈયારી કરીએ. કાકાએ નિશ્ચિંત બનીને માથું ઢાળી દીધું. એ એમના જીવનની અંતિમ ક્ષણ હતી. કોઈ ભાર વિનાની, નિરાંતની, ચિર શાંતિની.

કોરોનાવાયરસ અને નાઈન-ઈલેવન આ બેઉ આંતરરાષ્ટ્રીય ઘટનાઓનો અમારા પરિવારને પ્રત્યક્ષ પરિચય થયો. આ મહામારીમાં મેં અજિતકાકા ગુમાવ્યા. સવારે ઊઠીને કેજરીવાલે દિલ્હીમાં સામૂહિક હિજરતવાળું બવંડર ખડું કર્યું તેના વિશે એક સણસણતો લેખ લખવાની તૈયારી સાથેની બધી જ નોંધનાં કાગળિયાં મારી ડેસ્ક પર તૈયાર હતાં. પણ કાગળ પર પેન અડકી અને લખાઈ ગયું: સ્વર્ગસ્થ અજિતકાકા.