( લાઉડ માઉથ: ‘સંદેશ’, અર્ધ સાપ્તાહિક પૂર્તિ. બુધવાર, 4 સપ્ટેમ્બર 2024)
પૂર્વગ્રહવાળું મન દૂષિત હોય છે એવું માની લેવાયું છે. રાગ અને દ્વેષ જેવી ગ્રંથિઓને પૂર્વગ્રહ સાથે જોડી દેવામાં આવી છે. પોતે પૂર્વગ્રહયુક્ત નથી એવું જતાવવા લોકો જાહેર કરતા રહે છે કે મારે મન તો બધા માણસો એક સરખા, મને કોઈનાય માટે પ્રેજ્યુડિસ નથી.
આવું કહેનાર ભલાભાઈને ખબર નથી હોતી કે માણસને પારખ્યા વિના એને સારો માનનારા પણ પૂર્વગ્રહયુક્ત જ ગણાય. પૂર્વગ્રહ એટલે અગાઉથી જ બાંધી લીધેલો અભિપ્રાય અથવા તો પહેલેથી (પૂર્વથી) બાંધી લીધેલું ગૃહીત (માન્યતા).
કોઈ પણ માણસને ખરો-ખોટો જાણ્યા વિના એના વિશે અભિપ્રાય આપવો એટલે એના માટે પૂર્વગ્રહ બાંધવો. કોઈ વ્યક્તિ વિશે તમે કશું જ ન જાણતા હો છતાં તમને એ ગમતી હોય ત્યારે તમને એના માટે પૂર્વગ્રહ છે એવું તમે કહો તો તમે ખોટા ન ગણાવ. એ જ રીતે કોઈકના વિશે તમે એવી એવી વાતો જાણતા હો જેને કારણે તમને એ વ્યક્તિ બિલકુલ ન ગમતી હોય ત્યારે કોઈ તમને આરોપભરી ભાષામાં કહે કે તમને તો એના માટે પૂર્વગ્રહ છે તો તમારે એ આક્ષેપની રજમાત્ર ફિકર કરવાની નહીં. વ્યક્તિ વિશે જાણકારી મેળવ્યા પછી એના માટે અભિપ્રાય બાંધવાને પૂર્વગ્રહ ના કહેવાય.
તમને જાણ્યા વિના, તમારું વર્તન કે તમારા વિચારોને જાણ્યા વિના કોઈ તમારા વિશે અભિપ્રાય બાંધે તો એ પૂર્વગ્રહ. પણ તમે કોણ છો, કેવા વિચારો ધરાવો છો, કેવું વર્તન કરો છો એ જાણ્યા પછી (ભલે ને એ વ્યક્તિ તમને ન મળી હોય) કોઈ તમારા વિશે જે અભિપ્રાય ધરાવતા થાય એમાં એમનો પૂર્વગ્રહ ક્યાંથી આવ્યો? તમે દલીલ કરશો કે: પણ એણે મને પૂરેપૂરો જાણવાની કોશિશ નથી કરી. એની પાસે મારા વિશે અધૂરી માહિતી છે.
માણસને પૂરેપૂરા જાણવું એટલે શું? કોઈ વ્યક્તિ ક્યારેય બીજી કોઈ વ્યક્તિને પૂરેપૂરી જાણી શકે? અશક્ય. સામેની વ્યક્તિ વિશેની એટલી જ માહિતી તમારી પાસે હોય છે જેટલી એ તમને આપવા ધારે છે. માણસ પોતે ધારે એટલો બીજા આગળ ખુલ્લો થઈ શકે છે અને ધારે એટલો બંધ રહી શકે છે. અહીં નિખાલસતાની અને દંભની વાત પ્રવેશે છે. કેટલાક લોકો ખૂબ નિખાલસ છે એવું આપણે માની બેસીએ છીએ. જ્યારે કેટલાકના માટે દર ત્રીજા વાક્યે આપણે દંભી વિશેષણ વાપરતા હોઈએ છીએ. આ બેઉ મૂલ્યાંકનોમાં આપણે ધરાર ખોટા થઈ શકીએ છીએ.
નિખાલસ કોણ અને દંભી કોણ એ વિશે કેવી રીતે નક્કી કરીશું? સો ટકા નિખાલસ વ્યક્તિ મળવી અશક્ય છે. આ વાત તમે ભાર દઈને લખી રાખજો. અને આ પણ: સો ટકા દંભી માણસ મળવો પણ ઈમ્પોસિબલ છે.
ખુલ્લા દિલનો, નિખાલસ લાગે એવો માણસ સામે ઊભો છે અને તમે લિટરલી એના દિલમાં ડોકિયું કરી રહ્યા છો એવી કલ્પના કરો. ચાલો ને, મારા જ દિલમાં ઝાંકીએ. મારા હૃદયમાં તમને કેટલાક ઓરડા દેખાશે. માની લો કે દસ ઓરડા છે. આ દસ ઓરડામાંનો એક ઓરડો સાવ ઉઘાડો છે. તમે એમાં પ્રવેશી શકો છો. ખૂણેખૂણો તપાસી શકો છો. આ ઓરડા સાથે નિસબત રાખતી વાતો એ તમારી સાથે કરું છું ત્યારે તમને લાગે છે કે આ માણસ કેટલા ખુલ્લા હૃદયનો છે, કશું જ છુપાવ્યા વિના મનમાં જે કંઈ છે તે બધું જ તમને બતાવી દે છે. આ ઓરડામાંથી બહાર નીકળતી વખતે તમને બાકીના નવ ઓરડા દેખાય છે. એમાંના એકેય ઓરડાના દરવાજે તાળું લટકતું દેખાતું નથી એટલે તમે માની લો છો કે એ ઓરડાઓમાં પણ તમે ધારો ત્યારે પ્રવેશી શકશો અને મારા દિલમાંથી બહાર આવીને તમે જાહેર કરો છો કે આ માણસ તો ભારે નિખાલસ છે, જેવો છે તેવો જ એ દેખાય છે.
તમારો ભ્રમ ત્યારે ભાંગે છે જ્યારે ભવિષ્યમાં ક્યારેક તમે બાકીના નવમાંના કોઈ એક ઓરડામાં પ્રવેશ કરવાની કોશિશ કરો છો. બહારથી તાળું નથી લાગ્યું, આગળિયો પણ નથી વસાયો છતાં કમાડ ઊઘડતાં નથી. તમે ખૂબ કોશિશ કરો છો પણ દ્વાર ઊઘળતાં નથી. એ અંદરથી બંધ છે. બહારથી એ ખુલ્લાં હોવાનો માત્ર આભાસ હતો. મારો એ દેખાડો હતો કે હું સંપૂર્ણપણે ખુલ્લો છું. વાસ્તવમાં પેલા એક ઓરડા પૂરતો જ હું ખુલ્લો છું. તમારા બદલે અન્ય કોઈ વ્યક્તિ મારા પરિચયમાં આવી હોત તો એના માટે એ ઓરડો પણ બંધ કરી દીધો હોત એ શક્ય છે. એ વ્યક્તિ માટે એ ઓરડાને બદલે સાત નંબરનો ઓરડો ખોલી દઉં (જે તમારા માટે બંધ હતો) એ પણ શક્ય છે. કોઈકના માટે એક કરતાં વધુ કમરા ખોલી દઉં એ પણ શક્ય છે અને જે કમરો મેં ક્યારેય કોઈની આગળ નથી ખોલ્યો તે પણ કોઈની આગળ ખોલી દઉં ને બાકીના બધા જ કમરા એના માટે બંધ રાખું એ પણ શક્ય છે. અનેક પરમ્યુટેશન – કૉમ્બિનેશન શક્ય છે.
ક્યારેક એવું પણ બને કે હું દસેદસ ઓરડા અંદરથી જડબેસલાક બંધ કરીને બેઠો હોઉં. વખત એવો હોય એને કારણે કે પછી આગંતુક એવો હોય એને કારણે મને આમ કરવું જરૂરી લાગે. આવું કરવું એ મારો અબાધિત અધિકાર છે. આ દસેદસ ઓરડા મારા છે, ધર્મશાળાના નથી કે ગમે તે આવીને કહે કે ખોલી આપો એટલે મારે ખોલી આપવા જોઈએ.
એક વાત નક્કી કે મારે મારા તમામે તમામ ઓરડા ઉઘાડાફટાક રાખવા જરૂરી નથી. ક્યારે કયો ઓરડો કોના માટે કેટલો ખોલવો એ મારી મરજીની વાત છે. એટલો નિખાલસ તો હું ક્યારેય ન બનું કે કોઈ પણ વ્યક્તિ ધારે ત્યારે મારા દસેદસ ઓરડામાં આંટા મારી જાય.
આ માત્ર મારી જ વાત નથી. તમને પણ એટલી જ લાગુ પડતી વાત છે. આપણા સૌની વાત છે.
અહીં સુધી તો સમજયા. પણ આગળ એક સવાલ. શું મને (કે તમને) પોતાને ખબર છે કે આ મારા (કે તમારા) આ દરેક ઓરડામાં શું શું છે?
શું હું પોતે દસેદસ ઓરડાનો એકેએક ખૂણો તપાસી આવ્યો છું? મને પણ ખબર ન હોય એવો કોઈ અગિયારમો ઓરડો પણ છે? મારાથી છૂપું અને છાનું એવું શું શું છે મારામાં?
દુનિયા માટે સદાય બંધ એવા મારા ખંડમાં શું છે તેની મને એકલાને જ ખબર હોય તો મારા પૂરતું એ બાબતે નિખાલસતા અને દંભ એ બેઉ શબ્દો એક સરખા છે.
અને મારાથીય અજાણ એવા અગિયારમા ઓરડામાં જે કંઈ હોય તે બાબતે નિખાલસતા અને દંભ એ બેઉ શબ્દો બિનમહત્ત્વના છે.
સાયલન્સ પ્લીઝ
કામ માટેનો લગાવ કામને આરામમાં પલટી નાખે છે.
-અજ્ઞાત્
• • •
( સૌરભ શાહના આવા સેંકડો લેખો વાંચવા Newspremi.comના આર્કાઇવ્ઝનો લાભ લો. સૌરભ શાહના રોજેરોજ લખાતા લેખોની જાણકારી મેળવવા વૉટ્સઍપ નંબર 090040 99112 પર તમારું નામ મોકલીને સૌરભ શાહના ગ્રુપમાં જોડાઈ જાઓ.)
• • •
વાચકો જ ‘ન્યુઝપ્રેમી’નો એક માત્ર આર્થિક આધાર છે : સૌરભ શાહ
મારા દરેક લેખ સાથે સ્વૈચ્છિક આર્થિક સહયોગ માટેની આ અપીલ આપને મોકલવા પાછળ સજ્જડ કારણો છે.
‘ન્યુઝપ્રેમી’ માત્ર અને ફક્ત વાચકોના સપોર્ટથી ચાલે છે.
‘ન્યુઝપ્રેમી’ની આર્થિક બાબત સંભાળવા માટેનો સોર્સ એક જ છે— તમે.
જે મીડિયાને વાચકો સિવાયની વ્યક્તિઓનો આર્થિક ટેકો હોય તે મીડિયા સ્વતંત્ર ન હોઈ શકે.
‘ન્યુઝપ્રેમી’ માત્ર અને ફક્ત વાચકોના સપોર્ટથી ચાલે છે. અને એટલે જ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ શત પ્રતિશત સ્વતંત્ર છે, અહીં કોઈના ય દબાણ હેઠળ નથી લખાતું.
દેશ માટે, સમાજ માટે અને ભારતીયો માટે જે સારું છે અને સાચું છે એનો પક્ષ લેવા માટે ‘ન્યુઝપ્રેમી’ વખણાય છે.
વાચકો જ ‘ન્યુઝપ્રેમી’નો આર્થિક આધાર છે. એટલે જ આ અપીલ આપને મોકલાતી રહે છે.
‘ન્યુઝપ્રેમી’ તમારા સ્વૈચ્છિક‐વોલન્ટરી આર્થિક સપોર્ટને કારણે ચાલે છે અને દેશ-વિદેશના ગુજરાતીઓ સુધી પહોંચે છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ પર પોસ્ટ થતાં રોજે રોજનાં લખાણો અને અહીંના સમૃદ્ધ આર્કાઇવ્ઝનું સંપૂર્ણ મટીરિયલ તમામ વાચકો માટે વિનામૂલ્યે ઉપલબ્ધ છે.
‘ન્યુઝપ્રેમી’નાં લખાણો વાંચવા માટે ન તો કોઈ લવાજમ ભરવું પડે છે, ન અહીં કોઈ મનીવૉલ ખડી કરેલી છે કે આટલી રકમ ભરો તો જ આગળ વાંચવા મળે. અહીં બધું જ બધા માટે એકસરખા પ્રેમથી વિનામૂલ્યે પીરસાય છે. આ જ રીતે કારભાર ચાલતો રહે તે માટે ‘ન્યુઝપ્રેમી’નો થોડોક ભાર તમે પણ તમારી શક્તિ, તમારા સંજોગો તથા તમારા ઉત્સાહ મુજબ ઉપાડતા રહો તો સારું છે.
આ બધી જ વાતો ‘કટિંગ ચા’ સિરીઝમાં થઈ ગઈ છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ અને વન પેન આર્મી વિશેની આઠ પાર્ટની ‘કટિંગ ચાય’ સિરીઝ જો તમે હજુ સુધી વાંચી ન હોય તો જરૂર એના પર નજર ફેરવી લેશો. (https://www.newspremi.com/cutting-chai-series-all-articles/)
તમારું અમુલ્ય કૉન્ટ્રિબ્યુશન મોકલવા માટે બૅન્ક એકાઉન્ટ વગેરેની વિગતો આ રહી:
જીપે, પેટીએમ, બૅન્ક ટ્રાન્સફરની વિગતો:
BHIM, PhonePe, G pay-
UPI ID : hisaurabhshah@okaxis
Net Banking / NEFT / RTGS-
Bank of Baroda
A/c name: Saurabh Ashvin Shah
A/c type : Savings
A/c No. : 33520100000251
IFSC Code : BARB0POWBOM
(fifth character is zero)
Branch Pin Code : 400076
તમામ વાચકોને વિનંતિ કે તમારો આભાર માની શકાય એ માટે એક સ્ક્રીનશૉટ 9004099112 પર મોકલી આપશો.
આ નાનકડી વાત યાદ રાખશો: સારું, સાચું, સ્વચ્છ, સંસ્કારી અને સ્વતંત્ર પત્રકારત્વ જે સમાજને જોઈએ છે એ કામ સમાજની દરેક વ્યક્તિના આર્થિક ટેકાથી જ થવાનું છે.
તમે સ્વૈચ્છિક સહયોગ મોકલવાની ઇચ્છા રાખતા હો તો આને નમ્ર રિમાઇન્ડર ગણશો.
જેઓ આ અપીલને પ્રતિસાદ આપતા રહ્યા છે તેમ જ જેઓ નિયમિતપણે ઉદાર દિલથી હૂંફાળો પ્રતિસાદ આપી રહ્યા છે તે સૌ વાચકોનો હ્રદયપૂર્વક આભાર.
સ્નેહાધીન,
સૌરભ શાહ
9004099112
(WhatsApp message only please. Kindly do not call).
• • •
ન્યુઝપ્રેમીને આર્થિક સપોર્ટ આપવા અહીં ક્લિક કરો
