યજ્ઞ શરૂ થઈ ગયો છે, રાક્ષસો પણ હાડકાં લઈને આવતા જ હશે : સૌરભ શાહ

(‘સંદેશ’ : સંસ્કાર’ પૂર્તિ ‘તડકભડક’ :રવિવાર,૨૬ એપ્રિલ ૨૦૨૦)

ઋષિમુનિઓ હવન કરતા અને એમના આ ભલા કામને બગાડવા રાક્ષસો આવી જતા, હવનકુંડમાં હાડકાં નાખવા. આ રાક્ષસોને દૂર કરવા ઋષિઓ શક્તિશાળી રાજાઓ પાસે મદદની માગણી કરતા. રાજાઓ પોતાના પ્રતાપી રાજકુમારો સાથે સશસ્ત્ર સેના મોકલતા, રાક્ષસોનો સંહાર થતો, યજ્ઞકાર્ય આડેનાં વિઘ્નો દૂર થતાં અને માનવજાતનું કલ્યાણ થતું.

લોકોનું કલ્યાણ થાય એવું દરેક કામ યજ્ઞ છે, આવી દરેક પ્રવૃત્તિ પવિત્ર છે. સારા આશયથી શરૂ કરેલા કામમાં સૌનો સાથ મળશે, માર્ગમાં કોઈ વિઘ્ન નહીં આવે અને મહેનત કરીશું તો મંઝિલ સુધી પહોંચી જઈશું એવું આપણે માની લીધું છે. પણ પ્લાનિંગ કરતી વખતે પેલું રાક્ષસ-ફૅક્‌ટર અપણે ધ્યાનમાં નથી રાખતા. તમને અત્યારે માર્ગમાં દૂર દૂર સુધી ક્યાંય વિઘ્નો નથી દેખાતા. અને હાલ કોઈ વિઘ્નો છે પણ નહીં. માર્ગ એકદમ ચોખ્ખો છે. પણ જેમ જેમ આગળ જશો તેમ વિઘ્નસંતોષીઓ કાંટા વેરવા આવી પહોંચવાના છે, ખાડા ખોદી નાખવાના છે, પથ્થર-કંકર બિછાવી દેવાના છે, બીજી પચાસ અડચણો ઊભી કરવાના છે. હું કોઈને નડું એવી પ્રવૃત્તિ નથી કરતો એટલે મને પણ કોઈ નહીં નડે એવું માનીને રાક્ષસ-ફૅક્‌ટરની અવગણના કરનાર માણસ ભોળો છે, મૂરખ પણ.

વિઘ્નસંતોષીઓ ઠેર ઠેર પથરાયેલા છે. સારા કામમાં સો વિઘ્ન એવું બાપદાદાઓ કહી ગયા. ખરાબ કામ કરતા હો ત્યારે તમને ખબર હોય છે કે કોણ કોણ તમારી આડે આવવાનું છે. એ સૌને તમે તમારા ખરાબ કાર્યમાંથી મળનારા વળતરનો એક-એક હિસ્સો વહેંચીને તેઓ તમારા કાર્યને નિષ્ફળ ન બનાવે એવું પ્લાનિંગ કરી શકો છો. ખરાબ કાર્યની આડે કોઈક આવવાનું જ છે એની તમને ખાતરી હોય છે. મોટેભાગે તો એ પણ ખબર હોય છે કે કોણ-કોણ તમારી આડે આવી શકે તેમ છે.

પણ સદ્‌કાર્ય શરૂ કરતી વખતે તમે ભ્રમમાં હો છો કે જે કામથી લોકોનું ભલું થવાનું છે એ કાર્યમાં શું કામ કોઈ વિઘ્ન ઊભું કરે? તમને ખબર નથી કે આ દુનિયામાં એવા પણ લોકો વસે છે જેમને તમે કહેશો કે આજે રવિવાર છે તો તેઓ કહેશે કે ના, આજે શનિવાર છે. જેમને તમે કહેશો કે આજે અખાત્રીજ છે કહેશે કે ના, આજે ભાઈબીજ છે.
બીજાઓ જે કંઈ કરે તેની આડે આવીને પોતાનું મહત્વ વધારવું, પોતાના અસ્તિત્વને સાબિત કરવું – આવો ઘણાને શોખ હોય છે. કેટલાકે તો આવા શોખને આજીવિકા રળવાનો વ્યવસાય બનાવી દીધો હોય છે.

રાક્ષસ યોનિ એ જમાનામાં પણ હતી, આજે ય છે. આજના રાક્ષસો અનેક પ્રકારના હોય છે. અનેક રીતે તેઓ વિઘ્નો ઊભાં કરે છે. ત્યારના રાક્ષસો હવનમાં હાડકાં નાખતા. આજના રાક્ષસો આખેઆખાં હાડપિંજરો નાખે છે.

ગયા અઠવાડિયે સતયુગ આવી રહ્યો છે એવી વાત કરી પણ એ આવશે જ એવી આશાએ બેસી રહીને આપણા તરફથી કોઈ પ્રયત્નો નહીં થાય તો રાક્ષસો ફાવી જશે, કળિયુગ લંબાઈ જશે.

આખો દેશ અત્યારે એક મહાયજ્ઞ કરવામાં વ્યસ્ત છે. દેશના દરેકે દરેક નાગરિકે આ યજ્ઞમાં આહુતિ આપવાની છે. યજ્ઞમાં હાડપિંજરો પધરાવવા આવી ગયેલા રાક્ષસો પોતાની મેલી મુરાદોમાં સફળ ન થાય એ જોવાની જવાબદારી દેશના દરેક નાગરિકની છે. આખું યુરોપ અને અમેરિકા સમાઈ જાય એટલી વસ્તી એકલા ભારતની છે જે આ દેશની તાકાત છે. શરત માત્ર એટલી છે કે દેશના પ્રત્યેક નાગરિકની તાકાત દેશને આગળ લઈ જવા માટે વપરાય.

સારાં કાર્યોમાં જે વિઘ્નો આવવાના છે તેની કલ્પના અત્યારથી કરી રાખવાની છે. વિદેશી તાકાતના ઈશારે દેશી ભાંગફોડિયાઓને ઉત્તેજન ન મળે તે જોવાની જવાબદારી માત્ર સરકારની નથી, આપણા સૌની છે. વાતે વાતે ‘સરકાર કંઈ કરતી નથી’ કે પછી ‘અમે એકલા શું કરી શકીએ’ કે પછી ‘સરકારને ટેક્‌સ કંઈ આના માટે આપીએ છીએ?’ એવાં બહાનાં–ફરિયાદો કરવાના દિવસો ક્યારના ગયા. હવે જમાનો એવો છે જ્યારે સરકારની જે કંઈ ત્રુટિઓ હોય, શાસન-પ્રશાસનમાં જે કંઈ પણ વારસાગત ખામીઓ હોય અને સ્થાનિક સ્તરે જે કંઈ દિક્કતો હોય તેની પૂર્તિ વ્યક્તિગત ધોરણે આપણે કરવાની છે. હા, વ્યક્તિ ધોરણે આપણે પોતે. દેશદાઝ આને કહેવાય.

આ ગાળામાં આપણે જોઈ લીધું કે માત્ર સરહદ પર લડનારા જ બહાદુરો નથી હોતા. માત્ર તેઓ જ દેશ માટે બલિદાન નથી આપતા. કોરોનાના દર્દીઓની સારવાર કરનારા ડૉક્‌ટરો-નર્સો પણ આ રોગચાળામાં મૃત્યુ પામ્યા છે. કાયદાનું પાલન કરાવવા, સમાજમાં વ્યવસ્થા જાળવવા જેઓ દિવસ-રાત ખડેપગે ફરજ બજાવે છે તે પોલીસખાતાના તેમ જ પ્રશાસનના વિવિધ સ્તરના અધિકારીઓ-કર્મચારીઓ પણ કોરોનાથી લોકોને બચાવવા જતાં પોતે જ આ રોગનો ભોગ બન્યા છે. આ સૌ દેશપ્રેમીઓના બલિદાનને કારણે આપણે સલામત છીએ.

હવે વિચારવાનું આપણે છે. કઈ રીતે આનો બદલો ચૂકવીએ. કઈ રીતે આ ઋણ પાછું વાળીએ. દેશ માટે એવું તે શું કરીએ જેથી સરહદ પરના સૈનિકોથી માંડીને આ ડૉક્‌ટરો-નર્સો, પોલીસો-સરકારી કર્મચારીઓ અને અન્ય સૌ કોઈની જેમ આપણે પણ આપણી ફરજ બજાવી શકીએ. પોતાના જાનના જોખમે કરોડો ભૂખ્યાંઓને નિયમિત ભોજન તથા રાશન પહોંચાડનારા લાખો સેવાભાવીઓની જેમ આપણે રસ્તા પર જવાની અત્યારે જરૂર નથી. ઘરે બેસીને આ દેશને, દેશનું તંત્ર ચલાવનારાઓને અને ઍક્‌ટિવલી કાર્ય કરી રહેલા લાખો લોકોને મનોમન આશીર્વાદ આપીએ એટલું ઘણું છે અત્યારે તો. દેશની નેતાગીરીને ગાળો ન આપીએ તે પણ દેશસેવા જ ગણાશે. આર્થિક રીતે જ્યાં – જેને મદદરૂપ થઈ શકે એમ હોય તો કરીએ. છેવટે, બીજું કંઈ નહીં તો ઘરકામ કરવા જે સેવકો આવે છે એમને આ ગાળામાં જ નહીં, આગામી થોડાક મહિનાઓની છુટ્ટી આપીને એમના પગારો ચાલુ રાખીએ.

કોરોના તો આજે છે ને કાલે નથી. લૉકડાઉન દરમ્યાન આપોઆપ જાત સાથે વાત કરવાની નિરાંત મળી છે. લૉકડાઉન પછી ભારતને વિશ્વગુરુ બનાવવા માટેના યજ્ઞમાં દેશના પ્રત્યેક નાગરિક તરફથી આહુતિ મળે તે અનિવાર્ય છે. આવતા ત્રણ વર્ષ દરમ્યાન, એક હજાર દિવસમાં, હું એવું તે શું કરું કે ભારત વિશ્વગુરુ બને તે વખતે ગૌરવ લઈ શકું કે આ સિદ્ધિમાં મારો પણ ફાળો છે? આ સવાલનો જવાબ મેળવવા માટે આજનો અક્ષય તૃતિયાનો દિવસ અત્યંત શુભ છે. આજના આ પવિત્ર અવસરે શાંતિથી આત્મમંથન અને આત્મમૂલ્યાંકન કરીને જે જવાબ તમને મળશે તે જ તમારી જિંદગી માટે ચોવીસ કેરેટનું સોનું પુરવાર થવાનું. તમારો વિચારપૂર્વકનો વ્યવહારુ જવાબ આ લેખના કમેન્ટ બોક્સમાં પોસ્ટ કરવા વિનંતિ જેથી બીજાઓને તમારામાંથી પ્રેરણા લેવાનું મન થાય.

પાન બનાર્સવાલા

‘દિલ ઢુંઢતા હૈ ફિર વહી ફુર્સત કે રાત દિન…’
પ્રભુ મૈંને તો યૂં હી ગુનગુનાયા થા… આપને તો દિલ પે લે લિયા…
—વૉટ્‌સએપ પર વાંચેલું