હાથમાં પેન-પેન્સિલ પકડીને લખવું કે કૉમ્પ્યુટર પર ટાઇપસેટિંગ કરવું : સૌરભ શાહ

(ગુડ મૉર્નિંગ ક્લાસિક : સોમવાર, ચૈત્ર વદ ૧૪ વિક્રમ સંવત ૨૦૭૭. ૧૦ મે ૨૦૨૧)

મને કાગળ પર પેન કે પેન્સિલથી લખવાનું ગમે છે. કૉમ્પ્યુટર પર ક્યારેક લખવું પડે તો લખીએ પણ ફાવતું નથી કારણ કે આવડતું નથી. છેલ્લાં વીસ-પચ્ચીસ વર્ષ દરમ્યાન ઓછામાં ઓછા ચાર-પાંચવાર સિરિયસ પ્રયત્નો કર્યા હશે કે કૉમ્પ્યુટર પર ડાયરેક્ટ ગુજરાતી ટાઈપસેટિંગ કરતાં શીખી જઈએ, છેવટે માંડ માંડ ફોનેટિક કીબોર્ડ પર ક્યારેક થોડું ઘણું ગુજરાતી લખી લઉં છું, સાયન્ટિફિકલી શીખીને ગુજરાતીમાં લખવામાં જે શિસ્ત જોઈએ તે મારામાં નથી અને ક્યારેક એનો મને રંજ પણ રહેતો. મારા કરતાં ઉંમરમાં વીસ-વીસ વરસ મોટા લેખકોમાંના કેટલાક સીધું કૉમ્પ્યુટર પર લખતા થઈ ગયા છે, યંગવન્સ તો લગભગ બધા જ.

અંગ્રેજીમાં ઈમેલ વગેરે પૂરતું ટાઈપ કરી લઈએ પણ દસે આંગળીએ નહીં, બે જ આંગળીએ. છેક ટેન્થના વૅકેશનમાં વતનના ગામે મારા વકીલ દાદા મને ટાઈપિંગ ક્લાસ ભરવા મોકલતા. (તે વખતે એમને કદાચ એમ હશે કે આ છોકરો ભવિષ્યમાં રાઈટર બનીને ગુજરાન ન ચલાવી શકે તો કમ સે કમ કોર્ટની બહાર ટાઈપરાઇટર પર બેસીને ગુજરાન તો ચલાવી શકે!) પણ તે ય શિસ્તના અભાવે શીખ્યા નહીં.

આજે હું જ્યારે કોઈને કીબોર્ડ પર અંગ્રેજીમાં મિનિટના સાઈઠની સ્પીડે ટાઈપ કરતાં જોઉં છું ત્યારે મને એમના માટે ખૂબ માન થાય છે. અને એમાંય ગુજરાતીમાં કે અન્ય કોઈ ભારતીય ભાષામાં આ સ્પીડે કોઈને કામ કરતાં જોઉં ત્યારે તો એમને સાષ્ટાંગ દંડવત્ કરવાનું મન થાય. કેવી રીતે તેઓ આ ઝડપે ‘કૉમ્પ્યુટર પર લખી’ શકતા હશે. ધે આર ધ બ્લેસ્ડ વન્સ.

પણ મારી પાસે એવા આશીર્વાદ નથી એટલે ઘણી વખત આ બાબતે હું મને ઈન્ફીરિયર ગણતો. અને બહાદુરી બતાવવા કહ્યે રાખતો કે આપણને તો ભાઈ, કાગળ પર પેનથી કે પેન્સિલથી લખવાની બહુ મઝા આવે. અને પછી સુપિરિયર ફીલ કરવા રહેતો કે તમને ખબર છે, જેફ્રી આચર પણ લૉન્ગ હૅન્ડમાં કાગળ પર પેનથી લખે છે અને શોભા ડે પણ લૉન્ગ હૅન્ડમાં પેન્સિલથી લખે છે. મોટા મોટા લેખકો ટાઈપ ના કરે, હાથથી લખે એવું જતાવીને હું પણ જાતને અને બીજાઓને મનાવવાની કોશિશ કરતો કે હું પણ ‘મોટો લેખક’ છું.

એક વખત મને ફેસબુક પર એક લિન્ક મળી જેના વિઝયુઅલમાં કાગળ પર પેનથી લખનારો હાથ હતો અને ઉપર આ વાક્ય અંગ્રેજીમાં સુપર ઈમ્પોઝ કર્યું હતું: હાથથી લખવાથી બ્રેઈનના એ એરિયાઝ એક્ટિવેટ થાય છે જે તમને વધારે સારી અને વધારે ઝડપી રીતે શીખવામાં મદદ કરે છે. લિન્ક ખોલી. ‘સાયન્સ એલર્ટ’માં કોઈએ લખેલો રિપોર્ટ હતો.

એ રિપોર્ટનો સાર તમને કહું: કીબોર્ડ પર લખવાથી આપણો કિંમતી સમય ઘણો બચી જાય છે પણ હાથથી લખવાના ઘણા બધા ફાયદા છે. સંશોધકોએ પુરવાર કર્યું છે કે જે બાળકો હાથથી લખતાં શીખી જાય છે તેઓ વાંચતાં પણ ઝડપથી શીખે છે. એ બાળકો જે વાંચે છે તે એમના મગજમાં યાદ રહી જાય છે અને નવા નવા આઈડિયાઝ પણ એમને વધારે આવે છે.

રિપોર્ટ મુજબ, પેરિસની ‘કૉલેજ દ ફ્રાન્સ’ના સાયકોલોજિસ્ટ સ્ટેનિલાસ ડહેને ‘ધ ન્યુ યોર્ક ટાઈમ્સ’ને કહ્યું: ‘આપણે જ્યારે (હાથથી) લખીએ છીએ ત્યારે ઑટોમેટિક્લી એક યુનિક પ્રક્રિયા મગજમાં શરૂ થઈ જાય છે. (હાથથી લખવામાં) દરેક અક્ષરના જે વળાંકો આવે છે તે મગજ રેક્ગ્નાઈઝ કરે છે અને એને કારણે તમારું દિમાગ સ્ટિમ્યુલેટ થાય છે.

બીજો એક સ્ટડી અમેરિકામાં થયો. ઈન્ડિયાના યુનિવર્સિટીના એ સ્ટડીમાં બહાર આવ્યું કે બાળકો હાથથી લખતાં હોય ત્યારે દિમાગના ત્રણ ભાગ એક્ટિવેટ થાય છે- લેફ્ટ ફુસિફોર્મ ગાયરસ, ઈન્ફીરિયર ફ્રન્ટલ ગાયરસ અને પોસ્ટીરિયર પેરિએટલ ગાયરસ. (એટલે શું તે પૂછીને મારા મગજનું દહીં ન કરતા). દિમાગના આ ત્રણેય એરિયાઝ મોટા લેખકો હાથથી લખે છે અને વાંચે છે ત્યારે એમના દિમાગમાં પણ એક્ટિવેટ થાય છે આ એક વાત. અને બીજી વાત જે છોકરાંઓ ટાઈપ કરતા હોય એમના દિમાગમાં આવું એકિ્ટવેશન થતું નથી.

આ સ્ટડી કરવામાં જેમણે ભાગ લીધો તે કેરિન જેમ્સે ‘ધ ન્યૂ યોર્ક ટાઈમ્સ’ને કહ્યું કે હાથથી લખનારાઓના દિમાગે કાગળ પર એક અક્ષર, એક શબ્દ ઉતારતાં પહેલા નક્કી કરી લેવાનું હોય છે કે જે ભાવના વ્યક્ત કરવાની છે તે ક્યા શબ્દોમાં વ્યક્ત કરવાની છે અને એના કરતાં વધારે, એ શબ્દો લખવા માટે એના અક્ષરોના કેવા કેવા વળાંકો લખવાના છે.

આ વળાંકો નક્કી કરવાની પ્રક્રિયાને કારણે દિમાગ વધારે સતેજ થતું હોય છે.

બીજી કેટલીક સ્ટીઝમાં પણ પુરવાર થયેલું છે કે જે બાળકો ટાઈપ કરવાને બદલે હાથેથી લખે છે તેઓ વધારે શબ્દો લખી શકે છે અને મૌલિક વિચારો પણ વધારે આપી શકે છે. આ બાળકોની સ્મૃતિ શક્તિ પણ વધારે તેજ હોય છે.

મોટા માણસો પોતાના લેક્ચર કે પ્રેઝન્ટેશન માટે હાથેથી લખેલી નોટ્સ સાથે રાખે ત્યારે કામ વધારે સારું થતું હોય છે. લૅપટૉપ પર કે આઈપૅડ પર નોટ્સ રાખીને બોલતા કે પ્રેઝન્ટેશન આપતા મહાનુભાવોએ નોંધ લેવી.

બીજું, સ્ટડીઝ કહે છે કે જેમના અક્ષર સુંદર હોય એમના દિમાગના પેલા ત્રણ એરિયાઝ વધુ સારી રીતે ઍકિ્ટવેટ થતા હોય છે, એમની સ્મૃતિશક્તિ સારી હોય છે.

તો અહીં રિસર્ચવાળી વાત પૂરી થઈ.થોડી બીજી વાત.

લેખકોમાં સૌથી ગરબડિયા અક્ષર બકુલ ત્રિપાઠીના હતા. એક વખત ભગવતીકુમાર શર્માએ કહ્યું હતું કે, ‘ બકુલભાઈને હું કહેતો કે તમારે પોસ્ટકાર્ડ લખતી વખતે મથાળે શ્રી ગણેશાય નમઃ કે એવું કંઈ પણ લખવું જોઈએ. બકુલ ત્રિપાઠી પૂછે : કેમ? મેં કહ્યું: પોસ્ટકાર્ડ ઊંધો પકડ્યો હોય તો ખબર પડે!’

ગુજરાતી લેખકોમાં અશોક દવેના અક્ષર સૌથી સુંદર. લિટરલી મોતીના દાણા જેવા. અશોક દવેનો લેખ લખાઈને આવે તો જાણે ટાઇપસેટિંગ કરીને મોકલ્યો છે એવું લાગે.

એક વખત મારા મિત્ર લલિત લાડ (મન્નુ શેખચલ્લી) સાથે હસ્તાક્ષર વર્સીસ કૉમ્પ્યુટર પર ટાઇપસેટિંગ વિશે લાંબી વાત થઈ. મારા અને એમના વિચારો ઘણા મેચ થતા હતા. વાતના અંતે એમણે મને કહ્યું એ તમારી સાથે શેર કરું કે ન કરું એની અવઢવ છે. પણ ઠીક છે. આત્મશ્લાઘા લાગે તો લાગે. લલિત લાડ કહે: કૉમ્પ્યુટરને બદલે તમે હાથથી લખો છો એટલે તમારાં લખાણોમાં જે ફ્રેશનેસ છે એ કૉમ્પ્યુટર પર લખનારાઓમાં આવતી નથી.

છેલ્લે બાકી રહી ગયેલી એક સૌથી મોટી વાત.

ગાલિબનો એક શેર મને ખૂબ ગમે છે. હસ્તાક્ષરના ગુણગાન એમાં ગવાયા છે. શેર છે: આતે હૈ ગૈબ સે યે મઝામીં ખયાલ મેં/ ગાલિબ સરીર-એ-ખામા નવા-એ સરોશ હૈ.

ઘણી વખત આ શેર મેં ક્વોટ કર્યો છે પણ લાગે છે કે સૌથી રિલેવન્ટ આ જગ્યા છે.

ગાલિબ કહે છે: આ જે બધા લેખ (કે કવિતા) માટેના વિષયો આવે છે તે બધા ઉપરથી, ગૈબમાંથી આવે છે. આ જે કાગળ પર કલમ (ખામા)ના ઘસાવાથી જે રવ (સરીર) ઉત્પન્ન થાય છે તે બીજું કશું નહીં પણ નવા-એ-સરોશ છે, ફરિશ્તાઓનું ગુંજન છે!

તો દોસ્તો, આટલાં વર્ષે હવે, મને ગૌરવ થાય કે હું હાથથી લખું છું.

••• ••• •••

આટલું વાંચ્યું છે તો બે મિનિટ રોકાઈને થોડું વધુ વાંચી લો.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ને આર્થિક સપોર્ટ આપો : સૌરભ શાહ

પ્રિય વાચક,

તમે જાણો છો એમ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ કોઈપણ જાતના કૉર્પોરેટ ફન્ડિંગ વિના કે જાહેરખબરોની આવક વિના ચાલતું કોઈનીય સાડીબારી ન રાખતું એક વિશ્વસનીય ડિજિટલ મિડિયા છે.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ની તમામ વાચનસામગ્રી સૌ કોઈ માટે ઓપન છે, વિના મુલ્યે ઉપલબ્ધ છે.

વધુ ને વધુ વાચકો સમજી રહ્યા છે કે મિડિયાની વિશ્વસનીયતા સામે પ્રશ્નો ઊભા થતા જાય છે એટલે કાણાને કાણો કહેવાની હિંમત રાખનારા અને સજ્જનોનો તથા રાષ્ટ્રપ્રેમીઓનો નિર્ભીક બનીને પક્ષ લેનારા ‘ન્યુઝપ્રેમી’ જેવા સ્વતંત્ર પ્લેટફૉર્મની આજે સખત જરૂર છે.

કોઈ પણ સારી પ્રવૃત્તિ ટકાવી રાખવી હોય અને એને ફેલાવવી હોય તો એ માટે બે મુખ્ય બાબતોની ખાસ આવશ્યકતા હોવાની. પરસેવો અને પૈસો. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ને હજારો વાચકોમાંથી લાખો અને લાખોમાંથી કરોડો સુધી લઈ જવાની મહેનત વન પેન આર્મી એવા પત્રકાર સૌરભ શાહ દ્વારા થઈ રહી છે. પૈસાની અપેક્ષા તમારે પૂરી કરવાની છે.

તમારા સપોર્ટની આશાએ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ના દરેક આર્ટિકલમાં જાહેરખબરોની જગ્યાએ અપીલની સૂચના/લિન્ક મૂકાય છે.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ તમારા સ્વૈચ્છિક આર્થિક સપોર્ટથી અડીખમ રહી શકશે, વધુ વાચકો સુધી પહોંચી શકશે અને નિયમિત ધોરણે સમૃદ્ધ વાચનસામગ્રી ક્રિયેટ કરી શકશે. તમારામાંના દરેકે દરેક વાચકનો સ્વૈચ્છિક સહયોગ મળે તે આવકાર્ય છે. તમારા તરફથી મળનારી કોઈ પણ નાની કે મોટી રકમ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ માટે ખૂબ ઉપયોગી થવાની છે.

દર એક-બે અઠવાડિયે કે મહિને-બે મહિને મળતો તમારો નિયમિત પ્રતિસાદ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ની ઇમ્યુનિટી વધારશે અને ઝંઝાવાતો સામે ટકી રહેવાની ક્ષમતામાં ઉમેરો કરશે.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ને તમે બેન્ક ટ્રાન્સફર દ્વારા કે પછી પેટીએમ, ગુગલ પે કે યુપીcomઆઈ ટ્રાન્સફર દ્વારા રકમ મોકલીને સ્ક્રીન શૉટ 9004099112 પર વૉટ્સએપ કરો અથવા HiSaurabhShah@gmail.com પર મેઇલ કરો.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ને ઑલરેડી સપોર્ટ કરી રહેલા વાચકોનો હ્રદયપૂર્વક આભાર અને સૌ કોઈ માટે સદભાવ તથા શુભેચ્છાઓ.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ વિશે વધુ જાણવાની ઇચ્છા થાય તો આ લિન્ક ક્લિક કરો : https://www.newspremi.com/gujarati/support-newspremi/