ઉપદેશક, સુધારક કે પછી સ્વીકારક: કોની જરૂર છે : સૌરભ શાહ

( ગુડ મૉર્નિંગ ક્લાસિક્સ : ગુરુવાર, 4 જૂન 2020)

‘આ દુનિયાને ઉપદેશકની જરૂર નથી, સુધારકની પણ જરૂર નથી, આ જગતને સ્વીકારકની જરૂર છે’ એવું પૂજ્ય મોરારિબાપુએ મુંબઈની સીમાએ આવેલા થાણે શહેરમાં યોજાયેલી રામકથા ‘માનસ: કિન્નર’ના પહેલા જ દિવસે કહ્યું હતું. એમણે કિન્નરોના સામાજિક સ્વીકારના સંદર્ભમાં આ વાત વહેતી મૂકી અને પછી વ્યાપક અર્થમાં આગળ લંબાવી.

બાપુની આ વાતને હું જે રીતે સમજ્યો છું અને જે રીતે ઉપનિષદના પવિત્ર મંત્ર જેવી આ વાતને જીવનમાં ઉતારવાની કોશિશ શરૂ કરી છે તે તમારી સાથે વહેંચવી છે. આમાં મારા ઈન્ટરપ્રીટેશનમાં મારી કોઈ ગેરસમજણ થતી હોય તો તે મારો વાંક અને આ વાત તમારા પણ ગળે ઊતરતી હોય તો તે જશ બાપુની વાણીનો છે.

સ્વીકાર એટલે આપણી આસપાસ સારું-ખરાબ જે કંઈ છે તે બધાની મૂલવણી કર્યા વગર તેને અપનાવી લેવું. આનો અર્થ એ નથી કે ખરાબને અનુમોદન આપવું. કોઈ દારૂ પીએ છે એટલે એની સાથે સંબંધ ન રાખવો કે દારૂ છોડાવવા એને ઉપદેશ આપવો અથવા એને સુધારવાની કોશિશ કરવી એવું નહીં પણ એને અપનાવી લેવાનો જેથી એનામાં જે સારું છે તેનો તમને લાભ મળે અને તમારી સારપ એને સ્પર્શે તો એનામાં પણ વધારાની સારપ ઉમેરાય. તમે આવું કરો છો ત્યારે એના શરાબીપણાને ન તો ઉત્તેજન આપો છો, ન અનુમોદન. તમે એની દારૂ પીવાની આદતની ટીકા નથી કરતા એનો અર્થ બીજું કોઈ એવો ન કરી શકે કે તમને ગમે છે એ દારૂ પીએ છે તે. પણ એનો અર્થ એવો કે એ દારૂ પીએ છે તે છતાં એ તમને ગમે છે. આનું નામ સ્વીકાર.

દારૂને અહીં કોઈ પણ દુર્ગુણના પ્રતીક તરીકે લઈએ. વ્યક્તિને એના તમામ દુર્ગુણો સહિત સ્વીકારવાની વાત છે. અથવા તો કહો કે એની તમામ ખામીઓ સહિત એને સ્વીકારવાની વાત છે. અથવા તો એમ પણ કહી શકો કે સમાજમાં પ્રચલિત ધારાધોરણો જેવું એનું જીવન કે વ્યક્તિત્વ ન હોય તો પણ એનો સ્વીકાર કરવાનો, એને ઉપદેશ આપવા બેસી જવાનું નહીં કે એને સુધારવાની કોશિશ પણ કરવાની નહીં.

ઉપદેશ આપવામાં તમારો અહમ્ સંતોષાય છે. બસ, એટલું જ. બીજાઓ કરતાં તમે કેટલા સમજદાર અને ડાહ્યા છો એવો દેખાડો કરી શકાય ઉપદેશ આપીને. ઉપદેશને છુટ્ટો ફેંકી દીધા પછી તમારી કોઈ જવાબદારી રહેતી નથી : મેં તો મારી ફરજ નિભાવી, હવે એણે શું કરવું તે એણે સમજવાનું, હું તો છુટ્ટો…

સુધારક બનવાની હોંશ રાખનારાઓ જિદ્દી અને એકાંગી બની જતા હોય છે. હું દારૂ પીતો નથી તો તમે લોકો શું પીઓ છો? હું રોજ બે કલાક ચરખો કાંતું છું તો તમે કેમ પાનના ગલ્લે ગપ્પાં મારવાને બદલે ચરખો કાંતવા બેસી જતા નથી? મેં ક્યારેય ચોરી કરી નથી, હું ક્યારેય જુઠ્ઠાણું બોલતો નથી, હું ક્યારેય ટેક્સચોરી કરતો નથી એટલે મને જાણે પરવાનો મળી જાય છે તમને ચોરી કરતાં અટકાવવાનો, જુઠ્ઠું બોલતાં અટકાવવાનો અને બ્લેક મની સંઘરતાં રોકવાનો. બીજાઓને સુધારવાની હોંશમાં ને હોંશમાં હું બીજાઓની જિંદગીમાં દખલગીરી કરતો હોઉં છું. બીજાઓના વ્યક્તિત્વની નહીં દેખાતી બાજુઓની હું અવગણના કરું છું. એમનું બૅકગ્રાઉન્ડ, એમનો ઉછેર, એમની આસપાસનું વાતાવરણ, એમની ઈચ્છાઓ, એમની ભવિષ્યની યોજનાઓ આ બધા વિશે હું આંખ આડા કાન કરીને એમને મારી કલ્પના મુજબની વ્યક્તિ બનવાનું બીડું ઝડપું છું. એમને સુધારવાની જીદમાં હું એમની મૂળ ઓળખ ભૂંસી નાખવાનો છું એવો વિચાર પણ મને નથી આવતો. અને આખરે જ્યારે મને એ વ્યક્તિમાં સુધારો દેખાતો નથી ત્યારે હું નાસીપાસ થઈ જાઉં છું અથવા તો એ વ્યક્તિ મારી આગળ દંભ કરતી થઈ જાય છે કે જુઓ, તમારા પ્રયત્નોથી મારામાં આટલો સુધારો થયો. આ બેઉમાં અંતે તો નુકસાન જ છે.

વ્યક્તિ જેવી હોય એવી એને સ્વીકારી લો છો ત્યારે એને તમારા માટે સમભાવ પ્રગટે છે. તમે એની સાથે સંઘર્ષમાં નથી ઊતરવાના એવી એને ખાતરી થાય છે. એ પોતાની અસલ પહેચાન ગુમાવ્યા વિના તમારી સાથે સંબંધ રાખતી થાય છે એટલે એણે કશું ગુમાવવું પડતું નથી અને કશું ગુમાવવું પડતું નથી એટલે એને તમારી સાથે રહેવામાં હૂંફ મળે છે, એ તમારી સાથે ઉષ્માભર્યા સંબંધો રાખે છે. સ્વીકાર કરવાથી તમને ફાયદો એ થાય છે કે એનામાં રહેલી બાકીની તમામ સારી વાતો તમારા સુધી પહોંચે છે. દારૂ પીવાને કારણે જો તમે એ શાયરની સાથે સંબંધ ન રાખતા હોત તો એની ઉત્તમોત્તમ શાયરી તમારા સુધી પહોંચતી ન હોત.

વ્યક્તિ ઉપરાંત પરિસ્થિતિઓનો સ્વીકાર કરી લેવાથી, તમારી નવ્વાણુ ટકા પળોજણ દૂર થઈ જાય છે. તમારા ધાર્યા મુજબની ગોઠવણ ન થઈ, તમે અગવડભરી પરિસ્થિતિમાં મુકાયા, તમે જે સુવિધાઓની અપેક્ષા રાખી હતી તે ન મળી – આવા સમયે જો તમે સંજોગો સામે લડવા જશો તો વિખેરાઈ જશો. સ્વીકારી લેશો તો જે કામ કે જે હેતુસર તમે આ પરિસ્થિતિમાં છો તે હેતુને શાંતિથી પાર પાડી શકશો.

બીજી બે નાની વાત. સ્વીકાર કરવો એટલે દુરાગ્રહ છોડી દેવો. સ્વીકારવાનો અર્થ તમારા પોતાના નીતિનિયમો કે સિદ્ધાંતો સાથે બાંધછોડ કરવી એવું નહીં. અને જે વ્યક્તિના સ્વીકારને કારણે તમારાં આ નીતિનિયમો કે સિદ્ધાંતો સાથે બાંધછોડ કરવાના સંજોગો ઊભા થશે એવું લાગે તેને તો તમારાથી દૂર જ રાખવી પડે – સલામત અંતરે.

બીજી નાની વાત. તમારા આ સ્વીકાર પછી જેનો સ્વીકાર થયો છે એ વ્યક્તિ જો પોતાની જવાબદારીમાં આગળ ન વધે તો તમારે તમારા સ્વીકાર વિશે ફેરવિચારણા કરવી પડે.

ન્યુઝપ્રેમીને સપોર્ટ કરવા આ લિન્ક પર જાઓ

પણ આ બે તો ગૌણ બાબતો છે.

મહત્ત્વની વાત છે સોને સ્વીકારવાની, બધું જ સ્વીકારવાની. તમારી પાસે નીરક્ષીર વિવેકની ગળણી કે ચાળણી હશે તો આ સ્વીકારની પ્રક્રિયા અવિરત ચાલશે, અખંડિત રહેશે. છેવટે આને કારણે તમારા હૃદયની વિશાળતા વધશે, જિંદગીમાં જે કંઈ કરવું છે તે કરવામાં ઘણા બધાનો સાથ મળશે, જિંદગી સુખમય, શાંતિમય અને સંતોષમય બનશે.

પૂ. મોરારિબાપુનો આ સ્વીકારમંત્ર જીવનમાં ઉતારવાની સૌને સમજ મળે, શક્તિ મળે અને તક મળે એવી હનુમાનજીનાં ચરણોમાં પ્રાર્થના.

આજનો વિચાર

સાવ અદૃશ્ય ત્રાજવાં આંખે,
જ્યાં ગયા ત્યાં દુકાનમાં જીવ્યા.

એક ઠોકર ગઈ લો સમજાવી,
વ્યર્થ કેવા ગુમાનમાં જીવ્યા.

– હર્ષ બ્રહ્મભટ્ટ

•••   •••   •••

આટલું વાંચ્યું છે તો બે મિનિટ રોકાઈને થોડું વધુ વાંચી લો.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ને સપોર્ટ કરવા માટેની અપીલ : સૌરભ શાહ

પ્રિય વાચકો,

તમે જાણો છો કે ‘ન્યુઝપ્રેમી’ કોઈપણ જાતના કૉર્પોરેટ ફન્ડિંગ વિના ચાલતું સ્વતંત્ર, તથા કોઈનીય સાડીબારી ન રાખતું ડિજિટલ મિડિયા છે અને એટલે એ ભરોસાપાત્ર છે.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ની તમામ વાચનસામગ્રી સૌ કોઈ માટે ઓપન છે, વિના મુલ્યે ઉપલબ્ધ છે.

વધુ ને વધુ વાચકો સમજી રહ્યા છે કે મિડિયાની વિશ્વસનીયતા સામે પ્રશ્નો ઊભા થતા જાય છે એટલે કાણાને કાણો કહેવાની હિંમત રાખનારા અને સજ્જનો તથા રાષ્ટ્રપ્રેમીઓનો નિર્ભીક બનીને પક્ષ લેનારા ‘ન્યુઝપ્રેમી’ જેવા પ્લેટફૉર્મને અડીખમ રાખવા તમારા સપોર્ટની જરૂર છે.

‘ધ ક્વિન્ટ’, ‘ધ પ્રિન્ટ’, ‘ધ વાયર’ કે બીજાં ડઝનેક તોતિંગ અંગ્રેજી ડિજિટલ મિડિયા કરોડો રૂપિયાનું ફંડિંગ ઉભું કરીને પોતાના એજન્ડાને— કામકાજને આગળ વધારી રહ્યા છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ આવી રીતે કામકાજ કરવામાં માનતું નથી. ઇન્વેસ્ટર્સ પાસેથી કરોડો રૂપિયા ઉઘરાવ્યા પછી અમુક મિડિયા કરોડરજ્જુ વિનાનાં બની જતાં હોય છે. ઇન્વેસ્ટરોનો વેસ્ટેડ ઇન્ટરેસ્ટ રાષ્ટ્રવિરોધી પ્રવૃત્તિઓને ઉત્તેજન આપવાથી સચવાતો હોય ત્યારે મિડિયાએ પણ વાચકોનો દ્રોહ કરીને, વાચકોને ઊંધા રવાડે ચડાવીને એન્ટી-નેશનલ ન્યુઝ અને એન્ટી-નેશનલ વ્યુઝ આપવાની પ્રવૃત્તિમાં જોરશોરથી ભાગ લેવો પડતો હોય છે.

આ જ કારણોસર ‘ન્યુઝપ્રેમી’માં જાહેરખબરો પણ ઉઘરાવવામાં નથી આવતી. જે ઘડીએ એડવર્ટાઇઝરના વેસ્ટેડ ઇન્ટરેસ્ટ ન જળવાય એ જ ઘડીએ કાં તો તમારો હાથ આમળીને તમારી પાસે તેઓ પોતાનું ધાર્યું કરાવતા થઈ જાય અને વાચકો ગેરમાર્ગે દોરવાઈ  જાય, કાં પછી તમારી નૌકાને મધદરિયે હાલકડોલક કરીને ડુબાડી દેવાની ધમકી આપવામાં આવે.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ દરેક બાબતમાં સંપૂર્ણપણે સ્વતંત્ર છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ રાષ્ટ્રમાં અને સમાજમાં ભાગલા પડાવતી પ્રત્યેક તોફાની હિલચાલનો બુલંદ અવાજે વિરોધ કરતું રહ્યું છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ સસ્તી લોકપ્રિયતા મેળવવા પ્રવાહ સાથે તણાઈ જતું નથી. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ પોતાનું અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવા પવન પ્રમાણે સઢ ફેરવીને વાચકોને ગુમરાહ કરતું નથી. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ અમુક વર્ગનો રોષ વહોરીને પણ સમાજ માટે, રાષ્ટ્ર માટે જે સાચું છે અને સારું છે એનો પક્ષ લઈને પોતાનો ધર્મ— પોતાની ફરજ બજાવવામાં માને છે.

કોઈ પણ સારી પ્રવૃત્તિ ટકાવી રાખવી હોય અને એને ફેલાવવી હોય તો એ માટે બે મુખ્ય બાબતોની ખાસ આવશ્યકતા હોવાની. પરસેવો અને પૈસો. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ને હજારો વાચકોમાંથી લાખો અને લાખોમાંથી કરોડો સુધી લઈ જવાની મહેનત વન પેન આર્મીસમા સૌરભ શાહ દ્વારા 24×7 થઈ રહી છે. ( એક વાચકે ‘ વન કેન’—one pen, one man, one can—નું બિરૂદ આપ્યું છે. કોઈ એક લેખની કમેન્ટમાં છે.)

‘ન્યુઝપ્રેમી’નું લેખન-સંપાદન તથા એની સાજસજ્જા મુંબઈમાં થાય છે. ટાઇપસેટિંગ ભાવનગર અને અમદાવાદમાં થાય છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ના એડમિનિસ્ટ્રેશનની જવાબદારી પૂણેથી નિભાવવામાં આવે છે અને ‘ન્યુઝપ્રેમી’ને ટેક્નિકલ સપોર્ટ બેંગ્લોર સ્થિત ગુજરાતી ટેકનોક્રેટ આપે છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ની હિન્દી આવૃત્તિ માટેનું અનુવાદકાર્ય મુંબઈ – અમદાવાદમાં થાય છે.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ તમારા સ્વૈચ્છિક આર્થિક સપોર્ટ વિના ટકી શકવાનું નથી, વધુ વાચકો સુધી પહોંચી શકવાનું નથી, સમૃદ્ધ વાચનસામગ્રી ક્રિયેટ કરી શકવાનું નથી. તમારામાંના દરેકે દરેક વાચકનો સ્વૈચ્છિક  સહયોગ અનિવાર્ય છે. તમારા તરફથી મળનારી કોઈ પણ નાની કે મોટી રકમ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ના અસ્તિત્વ માટે અને ફેલાવા માટે નિર્ણાયક પુરવાર  થવાની છે.

તમારા સપોર્ટની આશાએ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ના દરેક આર્ટિકલમાં જાહેરખબરોની જગ્યાએ અપીલની સૂચના/લિન્ક મૂકાય છે. દર એક-બે અઠવાડિયે કે મહિને-બે મહિને મળતો તમારો પ્રતિસાદ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ની ઇમ્યુનિટી વધારશે અને ઝંઝાવાતો સામે ટકી રહેવાની ક્ષમતામાં ઉમેરો કરશે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ને તમે બેન્ક ટ્રાન્સફર દ્વારા કે પછી પેટીએમ, ગુગલ પે કે અન્ય માર્ગે રકમ મોકલીને સ્ક્રીન શોટ 9004099112 પર વૉટ્સએપ કરો અથવા HiSaurabhShah@gmail.com પર મેઇલ કરો. એક જ મિનિટનું કામ છે.

‘ન્યુઝપ્રેમી’ને ઑલરેડી સપોર્ટ કરી રહેલા વાચકોનો હ્રદયપૂર્વક આભાર અને સૌ કોઈ માટે સદભાવ તથા શુભેચ્છાઓ.