( લાઉડ માઉથ: ‘સંદેશ’, અર્ધ સાપ્તાહિક પૂર્તિ. બુધવાર, 18 ડિસેમ્બર 2024)
નિષ્ફળતા બે પ્રકારની હોય છે. એક, સફળતા મળ્યા પછીની નિષ્ફળતા અને બીજી સફળ જવાના પ્રયત્નોમાં મળતી નિષ્ફળતા. પ્રથમ પ્રકારની નિષ્ફળતા આવે છે ત્યારે તમે સફળતાનો સ્વાદ ચાખી ચૂક્યા હો છો. બીજા પ્રકારની નિષ્ફળતા તમે સફળતા ન મેળવો ત્યાં સુધી ચાલુ રહેતી હોય છે.
જેને સફળતા હજુ નથી મળી એણે એક રીતે જુઓ તો પોતાની નિષ્ફળતાને ખરા અર્થમાં નિષ્ફળતા ગણાવાની જ ન હોય. એ બધા પ્રયત્નો કાં તો સંઘર્ષનાં પગથિયાં સમાન હોય છે, કાં પછી લર્નિંગ લેસન્સ જેવાં હોય છે. સફળતા પામતાં પહેલાંની નિષ્ફળતાઓ મેળવનાર વ્યક્તિઓને જો સલાહ આપવાની હોય તો તે એક જ કે : લગે રહો, મુન્નાભાઈ! મચ્યા રહો, ખંતથી અને ધીરજથી મંડી પડો. પર્સિવિયરન્સ. આ એક શબ્દમાં જ એનો બધો ઈલાજ આવી જાય. પર્સિવિયરન્સ એટલે ખંત. કરતાં જાળ કરોળિયો ભોંય ફરી પછડાયવાળી આખી કવિતા તમને યાદ ન રહેતી હોય તો આ એક શબ્દ તમારે યાદ કરી લેવાનો. ખંત. અને અંગ્રેજીમાં યાદ રાખવો હોય તો – પર્સિવિયરન્સ.
બે સત્યકથાના આધારે આજની વાત જરા વધારે સ્પષ્ટ કરીએ. લેખક છીએ એટલે લેખકોની વાતમાં સ્વાભાવિક રીતે વધારે રસ પડવાનો.
જે.કે. રોલિંગનું નામ તમને ખબર છે અને ચાન્સીસ આર ધેર કે ‘હેરી પોટર’ની નવલકથાઓ તમે ઑલરેડી વાંચી ચૂક્યા છો કે એની ફિલ્મો પણ જોઈ ચૂક્યા હશો. જોઆન રોલિંગ લિખિત ‘હેરી પૉટર’ની પહેલી નવલકથા 1997માં પ્રગટ થઈ પણ તે પહેલાં, 1995માં, બધા જ મેજર પ્રકાશકોએ ‘હેરી પૉટર’ની સ્ક્રિપ્ટ નામંજૂર કરી હતી. એ પછી 1997માં તે વખતે જેનું પ્રકાશનની દુનિયામાં બહુ નાનું નામ હતું તે બ્લુમ્સબરીએ માત્ર દોઢ હજાર પાઉન્ડ એડવાન્સ આપીને ‘હેરી પૉટર’ની માત્ર 1,000 નકલ છાપી જેમાંથી 500 નકલો લાયબ્રેરીઓમાં ગઈ. છપાયા પછી એ નવલકથાને ખૂબ અવૉર્ડસ મળ્યા, લોકોના ધ્યાનમાં આવી અને ધ રેસ્ટ ઈઝ હિસ્ટરી. આજે જે.કે. રોલિંગની ચોપડીઓની કુલ મળીને 50 કરોડથી વધુ નકલો વેચાઈ ચૂકી છે. ‘હેરી પૉટર’નો આઈડિયા એને સૌથી પહેલાં 1990માં સૂઝ્યો હતો. લખવાનું ધડાધડ શરૂ પણ કરી દીધું હતું પણ એ જ વર્ષે એની મા દસ વરસ જૂની બીમારીમાં ગુજરી ગઈ. તે વખતે જોઆનની ઉંમર કેટલી? માંડ 25 વર્ષની.
1992માં એ પેટિયું રળવા પોર્ટુગલ શિફ્ટ થઈ અને ઇંગ્લિશ ભણાવવા લાગી. ત્યાં એ પરણી, દીકરી જન્મી ને 1993માં તો એના ડિવોર્સ થઈ ગયા. એડિનબરો (સ્કૉટલેન્ડ) પાછી આવી. તે વખતે ‘હેરી પૉટર’નાં ત્રણ પ્રકરણો લખાયાં હતાં. એક તો બેરોજગાર, ઉપરથી પાછી ત્યક્તા અને અધૂરામાં પૂરું નવજાત શિશુની માતા. બેન્કમાં ફુટી કોડી નહીં. ડિપ્રેશનના દૌરા આવ્યા કરે. સરકારી ખૈરાતથી ઘર ચલાવવું પડે. પણ એ મચી પડી, મંડી પડી. ખંતપૂર્વક, હતાશ થયા વિના એણે નવલકથા પૂરી કરી, મઠારી, ફાઈનલ સ્ક્રિપ્ટ બનાવી.
પ્રયત્નો કરવામાં પાછી પાની ન કરવી, આળસ ન કરવી અને દૂર ક્ષિતિજે સૂર્યનું પહેલું કિરણ પણ ન દેખાતું હોય એવા કાળમાં, કાળા ડિબાંગ અંધારામાં પણ, જેઓ આગળ-પાછળ જોયા વિના કામ કરતા રહે છે, એમને વહેલી-મોડી સફળતા મળવાની ને મળવાની જ. જેઓ માત્ર સફળતાનાં સપનાં જ જુએ છે, કામ કરવામાં સખત મહેનત કરવામાં માનતા નથી, જેમને બધું તૈયાર ભાણે જોઈએ છે તેઓ ક્યારેય ફરિયાદ ન કરી શકે કે મને કેમ સફળતા મળતી નથી. સમય, સંજોગો, નસીબ બધું જ અનુકૂળ હોય છતાં તમે જો કડી મહેનત કરવાની દાનત ધરાવતા ન હો તો તમને સફળતા મળવાની જ નથી, તમારા જે કંઈ કાચાકોરા અધૂરા પ્રયત્નો હશે તે બધા નિષ્ફળ જ જવાના. આવી વારંવારની નિષ્ફળતાઓ પછી તમે હતાશ થઈને વધારે ડિપ્રેસ થવાના. આવા સમયે ડિપ્રેશન દૂર કરવા માટેનો એક જ ઈલાજ હોય છે – કામ શોધો, કામ કરો અને કામમાં ગળાડૂબ રહો.
બીજો દાખલો મારા પ્રિય લેખક સ્ટીફન કિંગનો છે. (એમના નામનો ઉચ્ચાર સ્ટીવન થાય છે પણ લખાય છે સ્ટીફન). સ્ટીફન કિંગની સૌથી પહેલી નૉવેલ ‘કૅરી’ પ્રગટ થઈ તે પહેલાં ત્રીસ જણાએ એને પ્રગટ કરવાની ના પાડી હતી. આ વર્ષે સપ્ટેમ્બરમાં 77 વર્ષ પૂરાં કરનારા આ કાકા અમેરિકામાં આધુનિક જગતના ચાર્લ્સ ડિકન્સ ગણાય એવી લોકપ્રિયતા એમણે મેળવી છે અને એવી કક્ષા એમનાં લખાણોની હોય છે. પ્રૉલિફિક રાઈટર છે. એમના માટે ચાહકો પ્રેમથી ફરિયાદ કરતા હોય છે કે અમે તમારી એક નવી નવલકથા વાંચવાનું હજુ પૂરું કરીએ એ પહેલાં તો તમારી નવી નવલકથા પ્રગટ થઈ ચૂકી હોય છે! વાચકો વાંચી શકે એના કરતાં વધારે ઝડપથી લખી શકે અને લાખો નકલમાં વેચાઈ શકે એવી નવલકથાઓ લખનારા બહુ ઓછા હોય છે. ‘ઑન રાઈટિંગ’ એમની આત્મકથનાત્મક લેખનયાત્રાની ચોપડીનું નામ છે. અને એમની એક લાંબી શૉર્ટ સ્ટોરી પરથી બનેલી ફિલ્મ ‘શૉ શેન્ક રિડેમ્પશન’ હૉલિવુડની ટૉપ હન્ડ્રેડ ફિલ્મોની યાદીમાં હંમેશાં એકથી પાંચના ક્રમે મૂકાતી હોય છે.
‘કૅરી’ (1974) ત્રીસ જણાએ પબ્લિશ કરવાની ના પાડી ત્યારે સ્ટીફન કિંગે એની હસ્તપ્રત કચરાના ડબ્બામાં નાખી દીધી હતી. ભલું થજો આપણી ભાભી ટબિથા કિંગનું કે એમણે એ હસ્તપ્રત બચાવી લીધી. કપડાં ધોવાની લૉન્ડ્રીમાં, બફારાવાળા અનહાઈજેનિક વાતાવરણમાં કામ કરીને પણ સ્ટીફન કિંગે લખ્યું છે. પછી અંગ્રેજી ભણાવવાનું કામ મળ્યું તો એય કર્યું. આજની તારીખે 55થી વધુ નવલકથાઓ લખી ચૂકેલા સ્ટીફન કિંગની ચોપડીઓની કુલ ચાર કરોડથી વધુ નકલો વેચાઈ ચૂકી છે. આજે તો હવે જરૂરતમંદ લેખકોને ખૂબ મદદ કરે છે, સમાજ પાછળ ખૂબ દાનધર્માદો કરે છે. પણ આવી કરોડોની આવક નહોતી તે જમાનામાં હતાશ-નિરાશ થઈને સ્ટીફન કિંગ દારૂડિયા બની ગયા હતા, નશેડીગંજેડી બની ગયા હતા એવું એમણે ‘ઑન રાઈટિંગ’માં લખ્યું છે.
મઝાની વાત એ છે કે સ્ટીફન કિંગે જીવનમાં બેઉ પ્રકારની નિષ્ફળતાઓ જોઈ છે. સફળતા નહોતી મળી તે પહેલાંની અને સફળતા મળ્યા પછીની પણ. જો કે, પછીની જે નિષ્ફળતા આવી તે એમની કરિયરમાં નહીં પણ જિંદગીમાં આવી. રાઈટર તરીકેનો એમનો સૂરજ મધ્યાહ્નને તપતો હતો ત્યારે, 1999ની સાલમાં, એક સાંજે એ ચાલવા નીકળ્યા હતા અને એક મિનિવાને એમને ઉડાવ્યા તે એવા ઉડાવ્યા કે જઈને 14 ફીટ દૂરના ખાડામાં પડ્યા. હાડકાંપાંસળાં એક થઈ ગયાં. અનેક ફ્રેક્ચર્સ થયા. ઑપરેશનો પર ઑપરેશનો થયા. મરવાના વાંકે જીવતા રહ્યા. 2002માં તો એમણે આ બધી શારીરિક યાતનાઓથી આવી ગયેલા હતાશાના દૌરમાં જાહેર પણ કરી નાખ્યું કે હવે મારાથી બેસાતું નથી, સ્ટેમિના રહી નથી, હું લખવાનું બંધ કરું છું.
નસીબ એમના ચાહકોના અને અમેરિકન સાહિત્ય જગતના તથા જગતની પબ્લિશિંગ ઈન્ડસ્ટ્રીના કે સ્ટીફન કિંગ ફરીથી લખવાનું શરૂ કર્યું અને ફરી પાછી એ જ સ્પીડે લખતા થઈ ગયા. અકસ્માતની યાદગીરી રૂપે પગે નાનકડી ખોડ રહી ગઈ છે, એટલે ચાલતાં સહેજ જ લંગડાય છે, પણ એમની લોકપ્રિયતા હજુય અકબંધ છે, કદાચ વધી છે. તે ત્યાં સુધી કે આઠેક વર્ષ પહેલાં બુક પ્રમોશન માટે અમેરિકાથી યુરોપ ગયા ત્યારે એક સ્ટેડિયમમાં એમનો કાર્યક્રમ રાખવો પડ્યો હતો અને ત્યાં એકઠી થયેલી ભીડ જોઈને એમણે શ્રોતાઓને માઈક પર કહ્યું હતું કે, ‘આજે જસ્ટિન બીબરની અહીં કોન્સર્ટ છે એવું માનીને તમે આવ્યા લાગો છો!’
નિષ્ફળતાઓને ભૂંસી નાખવા માટેનો એક જ ઉપાય છે. ફરી વાર એ શબ્દનું રટણ કરી લેજો (રટ્ટો મારવો રટણનું સડકછાપ અપભ્રંશ છે) : પર્સિવિયરન્સ.
સાયલન્સ પ્લીઝ
ખરી ભૂલ એને કહેવાય જેમાંથી તમે કંઈ શિખ્યા જ ન હો.
– હેન્રી ફૉર્ડ
• • •
વાચકો જ ‘ન્યુઝપ્રેમી’નો એક માત્ર આર્થિક આધાર છે : સૌરભ શાહ
મારા દરેક લેખ સાથે સ્વૈચ્છિક આર્થિક સહયોગ માટેની આ અપીલ આપને મોકલવા પાછળ સજ્જડ કારણો છે.
‘ન્યુઝપ્રેમી’ માત્ર અને ફક્ત વાચકોના સપોર્ટથી ચાલે છે.
‘ન્યુઝપ્રેમી’ની આર્થિક બાબત સંભાળવા માટેનો સોર્સ એક જ છે— તમે.
જે મીડિયાને વાચકો સિવાયની વ્યક્તિઓનો આર્થિક ટેકો હોય તે મીડિયા સ્વતંત્ર ન હોઈ શકે.
‘ન્યુઝપ્રેમી’ માત્ર અને ફક્ત વાચકોના સપોર્ટથી ચાલે છે. અને એટલે જ ‘ન્યુઝપ્રેમી’ શત પ્રતિશત સ્વતંત્ર છે, અહીં કોઈના ય દબાણ હેઠળ નથી લખાતું.
દેશ માટે, સમાજ માટે અને ભારતીયો માટે જે સારું છે અને સાચું છે એનો પક્ષ લેવા માટે ‘ન્યુઝપ્રેમી’ વખણાય છે.
વાચકો જ ‘ન્યુઝપ્રેમી’નો આર્થિક આધાર છે. એટલે જ આ અપીલ આપને મોકલાતી રહે છે.
‘ન્યુઝપ્રેમી’ તમારા સ્વૈચ્છિક‐વોલન્ટરી આર્થિક સપોર્ટને કારણે ચાલે છે અને દેશ-વિદેશના ગુજરાતીઓ સુધી પહોંચે છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ પર પોસ્ટ થતાં રોજે રોજનાં લખાણો અને અહીંના સમૃદ્ધ આર્કાઇવ્ઝનું સંપૂર્ણ મટીરિયલ તમામ વાચકો માટે વિનામૂલ્યે ઉપલબ્ધ છે.
‘ન્યુઝપ્રેમી’નાં લખાણો વાંચવા માટે ન તો કોઈ લવાજમ ભરવું પડે છે, ન અહીં કોઈ મનીવૉલ ખડી કરેલી છે કે આટલી રકમ ભરો તો જ આગળ વાંચવા મળે. અહીં બધું જ બધા માટે એકસરખા પ્રેમથી વિનામૂલ્યે પીરસાય છે. આ જ રીતે કારભાર ચાલતો રહે તે માટે ‘ન્યુઝપ્રેમી’નો થોડોક ભાર તમે પણ તમારી શક્તિ, તમારા સંજોગો તથા તમારા ઉત્સાહ મુજબ ઉપાડતા રહો તો સારું છે.
આ બધી જ વાતો ‘કટિંગ ચા’ સિરીઝમાં થઈ ગઈ છે. ‘ન્યુઝપ્રેમી’ અને વન પેન આર્મી વિશેની આઠ પાર્ટની ‘કટિંગ ચાય’ સિરીઝ જો તમે હજુ સુધી વાંચી ન હોય તો જરૂર એના પર નજર ફેરવી લેશો. (https://www.newspremi.com/cutting-chai-series-all-articles/)
તમારું અમુલ્ય કૉન્ટ્રિબ્યુશન મોકલવા માટે બૅન્ક એકાઉન્ટ વગેરેની વિગતો આ રહી:
જીપે, પેટીએમ, બૅન્ક ટ્રાન્સફરની વિગતો:
BHIM, PhonePe, G pay-
UPI ID : hisaurabhshah@okaxis
Net Banking / NEFT / RTGS-
Bank of Baroda
A/c name: Saurabh Ashvin Shah
A/c type : Savings
A/c No. : 33520100000251
IFSC Code : BARB0POWBOM
(fifth character is zero)
Branch Pin Code : 400076
તમામ વાચકોને વિનંતિ કે તમારો આભાર માની શકાય એ માટે એક સ્ક્રીનશૉટ 9004099112 પર મોકલી આપશો.
આ નાનકડી વાત યાદ રાખશો: સારું, સાચું, સ્વચ્છ, સંસ્કારી અને સ્વતંત્ર પત્રકારત્વ જે સમાજને જોઈએ છે એ કામ સમાજની દરેક વ્યક્તિના આર્થિક ટેકાથી જ થવાનું છે.
તમે સ્વૈચ્છિક સહયોગ મોકલવાની ઇચ્છા રાખતા હો તો આને નમ્ર રિમાઇન્ડર ગણશો.
જેઓ આ અપીલને પ્રતિસાદ આપતા રહ્યા છે તેમ જ જેઓ નિયમિતપણે ઉદાર દિલથી હૂંફાળો પ્રતિસાદ આપી રહ્યા છે તે સૌ વાચકોનો હ્રદયપૂર્વક આભાર.
સ્નેહાધીન,
સૌરભ શાહ
9004099112
(WhatsApp message only please. Kindly do not call).
• • •
ન્યુઝપ્રેમીને આર્થિક સપોર્ટ આપવા અહીં ક્લિક કરો